مقالات

هارد سرور SFF چیست | تفاوت هارد SFF با LFF

هارد سرور SFF چیست | تفاوت هارد SFF با LFF

هارد دیسک‌هایی که در سرورها استفاده می‌شوند، برای نگهداری بلند مدت اطلاعات و پردازش آنها در سازمان‌ها نقش مهمی ایفا می‌کنند. یکی از انواع پرکاربرد این هاردها، مدل SFF است. این نوع هارد به خاطر طراحی جمع و جور خود، برق کمتری مصرف می‌کند. همین ویژگی کمک می‌کند تا گرمای زیادی تولید نشود و کارایی سیستم پایدارتر باقی بماند. این نوع هارد بیشتر در بخش‌هایی مورد استفاده قرار می‌گیرد که دقت و سرعت بالا اهمیت زیادی دارد. در مقابل، هاردهای LFF اندازه بزرگتری دارند و برای کسانی که حجم زیادی از فایل‌ها را ذخیره می‌کنند، گزینه‌ بهتری هستند.

هارد سرور SFF چیست؟

هارد سرور SFF در فرم استاندارد ۲٫۵ اینچی تولید می‌شود. این ابعاد باعث می‌شود فضای کمتری در شاسی سرور اشغال شود و موقعیت مناسبی برای چیدمان تعداد بیشتری هارد در یک فضای محدود مهیا گردد. اغلب سرورهای مدرن اچ پی و سایر برندهای شناخته شده، قابلیت نصب هارد SFF را در قفسه‌های جلویی یا پشتی خود دارند. این هاردها از رابط‌های مختلفی مانند SATA و SAS پشتیبانی می‌کنند که هرکدام نرخ انتقال متفاوتی دارند.

همچنین هارد‌های SFF در دو خانواده کلی هارددیسک سنتی یا همان HDD و حالت جامد یا همان SSD تولید می‌شوند. نوع HDD در این گروه ظرفیت‌های بالایی دارد اما همچنان به علت گردش دیسک دارای قطعات مکانیکی است و از جهت سرعت به پای SSD ها نمی‌رسد. در سوی دیگر نوع SSD با وجود هزینه بالاتر، دیتاها را به شکل الکترونیکی و بدون قطعات متحرک ذخیره می‌کند و سرعت بالاتر و تاخیر کمتری دارد. هارد SFF مصرف برق کمتری دارد و در فضاهای محدود، عملکرد بهتری از خود نشان می‌دهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد سرور hp دست دوم و استوک تجهیزات مربوط آنها می توانید با کارشناسان شرکت ماهان شبکه ایرانیان از طریق  شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ در تماس باشید.

نقش سرور HP برای هوش مصنوعی – سرور استوک

تاریخچه ساخت هارد اس اف اف

در دهه ۹۰ میلادی، ابزارهای ذخیره سازی کوچک به تدریج پا به میدان گذاشت. در آن دوره، صنعت فناوری به دنبال طراحی دستگاه‌هایی بود که فضای کمتری اشغال کنند؛ مثل لپ تاپ‌ها و سرورهایی که بدنه فشرده تری دارند. همین نیاز باعث شد هاردهایی با اندازه کوچک تر تولید شوند. نخستین مدل‌های ۲٫۵ اینچی یا همان SFF در آن زمان معرفی شدند. این مدل‌ها ظرفیت زیادی نداشتند اما طراحی آن‌ها به گونه‌ای بود که مصرف برق را پایین نگه می‌داشت و راحت تر در سیستم‌هایی با فضای کم جا می‌گرفتند.

در گذر زمان، هاردهای SFF رشد فراوانی داشتند. سازندگان با استفاده از موتورهای بهینه سازی‌شده و مواد سبک تر توانستند نقاط ضعف اولیه را کاهش دهند. ظرفیت‌ این هاردها همواره رو به افزایش رفت و سرعت چرخش پلاترها بالاتر رفت. سپس ظهور SSD ها در همان ابعاد ۲٫۵ اینچی وارد مرحله تازه ای شد. حالا هاردهای SFF نه تنها در لپ تاپ و بلکه در سرورها پیشرفته نصب می‌شوند. این مسیر تکامل، نتیجه تقاضای بازار برای محصولات جمع و جور و پرسرعت بوده است.

SFF مخفف چه کلمه ای است؟

عبارت SFF که مخفف Small Form Factor است، به قطعاتی اشاره دارد که طراحی جمع و جوری دارند. واژه Form Factor در حوزه سخت افزار برای توصیف اندازه و شکل استاندارد یک قطعه به کار می‌رود. زمانی که واژه “Small” به آن اضافه می‌شود، یعنی ابعاد قطعه از مدل‌های معمول کوچک تر است. در زمینه‌ی تجهیزات ذخیره سازی، این عبارت بیشتر درباره‌ی هاردهای ۲٫۵ اینچی به کار می‌رود؛ چه از نوع HDD و چه SSD. اندازه‌ی کوچک این نوع هارد باعث می‌شود بتوان تعداد بیشتری از آن‌ها را در فضای محدود جا داد.

البته SFF فقط درباره‌ی هارد کاربرد ندارد. در برخی از کیس‌های مخصوص سرور نیز این اصطلاح دیده می‌شود. این شاسی‌ها طوری ساخته شده اند که بتوانند هاردهای کوچک تر را در خود جای دهند. در سیستم‌های رومیزی نیز گاهی از این مفهوم استفاده می‌شود.در نتیجه، واژه‌ SFF بیشتر به تجهیزات و ساختارهایی اشاره دارد که فضای کمی می‌گیرند و طراحی آن‌ها برای محیط‌های کوچک تر در نظر گرفته شده است.

بررسی کلی هارد سرور SFF

هارد سرور SFF به صورت خاص برای محیط‌های سازمانی طراحی شده است. هدف اصلی این گروه از هاردها افزایش سرعت در کنار طراحی کوچک است. این هاردها اندازه ای حدود ۲٫۵ اینچ دارند. در سرورهایی که تعداد زیادی هارد استفاده می‌شود، همین اندازه کوچک کمک می‌کند تا هاردهای بیشتری در یک شاسی جای بگیرند. به این ترتیب، فضای فیزیکی داخل رک بهتر مدیریت می‌شود.

مدل‌های HDD در این اندازه، معمولا سرعت‌های بالایی مثل ۱۰٫۰۰۰ یا ۱۵٫۰۰۰ دور در دقیقه دارند. هر چقدر این عدد بالاتر باشد، سرعت دسترسی به اطلاعات بیشتر خواهد بود. البته در کنار آن، گرمای تولید شده و صدای فن هم افزایش پیدا می‌کند. این هاردها از رابط‌های گوناگون پشتیبانی می‌کنند. رابط SAS برای محیط‌های حرفه‌ای کاربرد دارد و باعث انتقال دیتا در سرعت بالاتر نسبت به SATA می‌شود. SATA بیشتر در کاربردهای عادی تر استفاده می‌گردد.

به دلیل اندازه کوچکتر، وزن این هارد نیز کمتر است. خنک سازی در آن ساده تر انجام می‌شود و برق کمتری مصرف می‌کند. در دیتاسنترهایی که تعداد زیادی هارد استفاده می‌شود، این ویژگی‌ها اهمیت بالایی دارند.  از لحاظ اقتصادی هارد سرور SFF برای سازمان‌ها هم سودمندتر است.

هارد دیسک sff چه کاربردی دارد؟

هارد دیسک SFF یا همان مدل‌های ۲٫۵ اینچی، در جاهایی استفاده می‌شود که فضا محدود است، مصرف برق باید کم باشد و تجهیزات باید در ابعاد کوچکتر طراحی شوند. این نوع هارد در چند حوزه کاربرد زیادی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

– در دیتاسنترها که فضای رک کم است، نصب تعداد بیشتری هارد اهمیت دارد. هارد SFF به دلیل اندازه جمع و جور، این اجازه را می‌دهد تا در یک شاسی ۱ یونیت یا ۲ یونیت، ده‌ها عدد هارد نصب شود.

– سیستم‌های کوچکی مانند Mini-PC برای انجام کارهای روزمره طراحی می‌شوند و جای زیادی نمی‌گیرند. این دستگاه‌ها اغلب به فضای ذخیره سازی کمی نیاز دارند. هارد SFF بدون اشغال کردن فضای اضافه، عملکرد مناسبی در این دستگاه‌ها دارد.

– برای ذخیره سازی تحت شبکه در حجم پایین، هاردهای ۲٫۵ اینچی انتخاب می‌شوند. این هاردها به کنترلرهای شبکه متصل می‌شوند و در فضای کمتر، ظرفیت خوبی را در اختیار قرار می‌دهند.

– در سیستم‌هایی که فایل‌ها به صورت مداوم خوانده و نوشته می‌شوند اما حجم بالایی ندارند، سرعت جست و جو اهمیت دارد. هارد SFF به دلیل ابعاد کوچکتر و حرکت سریعتر هد، زمان دسترسی را کاهش می‌دهد و کارایی را بهتر می‌کند.

– در محیط‌هایی که ماشین‌های مجازی اجرا می‌شوند، سرعت پاسخ دهی بالا مهم است. مخصوصا مدل‌های SSD در بین هاردهای SFF، کارایی بیشتری برای اجرای سیستم‌های مجازی دارند.

سرورهای HP استوک برای رایانش ابری ترکیبی

انواع هارد SFF

هاردهای SFF به دو شکل کلی در دسترس هستند:

۱) هارد دیسک‌های سنتی (SFF HDD) :
این نوع هارد از دیسک‌های مغناطیسی و قطعات مکانیکی تشکیل شده است. اندازه دیسک چرخان آن کوچک تر از نمونه‌های ۳٫۵ اینچی بوده و سرعت چرخش در مدل‌های مختلف متفاوت است؛ از ۵۴۰۰ دور تا ۱۵۰۰۰ دور در دقیقه دیده می‌شود. سرعت جابه‌جایی اطلاعات به چرخش دیسک، میزان فشردگی داده‌ها روی دیسک و نوع درگاه اتصال بستگی دارد. از نظر قیمت، این مدل نسبت به SSD انتخاب اقتصادی تری محسوب می‌شود، به خصوص زمانی که به تعداد زیادی هارد در حجم مشخص نیاز باشد. اگرچه سرعت پایین تری نسبت به SSD دارد، اما در بعضی از محیط‌های کاری هنوز پرکاربرد است.

۲) درایوهای حالت جامد (SFF SSD) :
در این مدل خبری از قطعات مکانیکی نیست و دیتا در حافظه فلش ذخیره می‌شوند. سرعت بالا در خواندن و نوشتن از ویژگی‌های برجسته مدل sff است. همچنین زمان دسترسی به اطلاعات بسیار کوتاه تر است. این نوع هارد برای سیستم‌هایی کاربرد دارد که کارهای زیاد در زمان کم باید انجام شوند. گرچه قیمت بالاتری دارد اما در شرایطی که سرعت در اولویت است، انتخاب بهتری خواهد بود. چون اندازه آن کوچک است، در سرورهایی که تراکم زیادی از قطعات دارند، عملکرد خوبی از خود نشان می‌دهد.

۳) مدل‌های ترکیبی (SSHD):

در بعضی موارد هم شاهد مدل‌های ترکیبی هستیم. یعنی بخشی از آن مانند SSD سریع است و بخشی دیگر مثل HDD ظرفیت بالا دارد. این ترکیب تلاش کرده سرعت و گنجایش را در یک بدنه جا بدهد. البته در سرورها کاربرد زیادی ندارد و بیشتر در سیستم‌های شخصی یا دستگاه‌های خاص دیده می‌شود.

مزایای هارد سرور اس اف اس

– فرم ۲٫۵ اینچی آن اجازه می‌دهد تعداد هاردهای بیشتری در داخل یک سرور قرار گیرد. این امر به شکل ویژه صرفه جویی زیادی در رک‌های پر تراکم ایجاد می‌کند.

– موتوری که پلاتر را می‌چرخاند در HDD ، توان کمتری نیاز دارد. در SSD هم ماجرا به خاطر ابعاد کم، خنک سازی ساده تر و مصرف جریان برق کمتر ادامه می‌یابد.

– هارد SFF سطح و قطعات به مراتب کوچک تری دارد، پس گرمای تولیدی پایین تر است و فن‌های موجود داخل سرور به راحتی آن را خنک می‌کنند. این نکته در مدیریت تهویه دیتاسنترهای بزرگ مهم خواهد بود.

– مدل‌های HDD در این گروه به دلیل کوتاه تر بودن مسیر حرکت هد، فایل‌ها را سریعتر پیدا می‌کنند. مخصوصا وقتی حجم درخواست‌ها زیاد و به صورت تصادفی باشد.

– یک هارد کوچک تر از نظر متعلقات مکانیکی معمولا نویز صوتی پایین تری ایجاد می‌کند و لرزش کمتری دارد. اگر لرزش کمتر شود، عملیات خواندن و نوشتن در دفعات بالا با خطاهای کمتری انجام شود.

معایب هارد سرور sff

هارد SFF اگر چه مزیت‌هایی دارد اما بدون عیب هم نیست. یکی از نکاتی که باید به آن توجه شود، گنجایش پایین‌ این نوع نسبت به مدل‌های ۳٫۵ اینچی است. چون فضای داخلی کوچکتر است، نمی‌توان تعداد زیادی پلاتر در آن جا داد. به همین خاطر حجم ذخیره سازی هم کمتر خواهد بود. البته هر چند فناوری به مرور این موضوع را بهبود می‌دهد، اما هنوز هم مدل‌های بزرگتر، گزینه بهتری برای ذخیره حجم زیاد اطلاعات به شمار می‌روند.

از طرف دیگر، ساخت قطعات کوچک تر و حساس تر نیازمند تجهیزات خاصی است که باعث افزایش قیمت نهایی می‌شود. برای مجموعه‌هایی که به ظرفیت بالاتری نیاز دارند این هزینه شاید به صرفه نباشد.

همچنین برخی از شاسی‌های قدیمی فقط برای دیسک‌های ۳٫۵ اینچی ساختهشده‌اند. در چنین شرایطی، استفاده از مدل ۲٫۵ اینچی نیاز به مبدل یا کیت دارد. شایان ذکر است که برای رسیدن به یک ظرفیت مشخص، به تعداد بیشتری هارد اس اف اف نیاز است. برعکس اگر از مدل‌های بزرگ استفاده شود، شاید همان ظرفیت فقط با چند هارد دیسک به دست آید.

وقتی تعداد هاردها زیاد شود، احتمال خرابی در یکی از آن‌ها هم افزایش می‌یابد. هرچند سیستم‌های پشتیبان گیری مثل RAID این مشکل را کاهش می‌دهند، اما کنترل و رسیدگی روزانه سخت تر خواهد شد.

هارد LFF چیست؟

هارد LFF که گاهی به آن هارد ۳٫۵ اینچی هم گفته می‌شود، اندازه بزرگتری در مقایسه با SFF دارد. Large Form Factor فضای داخلی بیشتری برای پلاترها ایجاد کرده و همین عامل سبب تولید هاردهایی با ظرفیت بسیار بالا می‌شود. در کامپیوترهای دسکتاپ هم معمولا از همین شکل هاردها استفاده می‌شود.

در میان سرورها، وقتی گفته می‌شود شاسی LFF است یعنی سینی‌های مخصوص برای هاردهای ۳٫۵ اینچی در آن طراحی شده است. این نوع هارد بیشتر در مواقعی به کار می‌رود که هدف ذخیره مقدار زیادی دیتا باشد مثل آرشیو اطلاعات. یکی از ویژگی‌های این نوع هارد این است که برق بیشتری مصرف می‌کند و در نتیجه گرمای بیشتری هم تولید می‌کند. برای همین هم باید از سیستم‌های خنک کننده قوی تر استفاده کرد. یکی از نکاتی که درباره هاردهای LFF مهم است، ظرفیت بسیار بالای آن‌هاست. این موضوع آن را به مورد مناسبی برای نگهداری نسخه پشتیبان یا ذخیره حجم زیادی از فایل‌ها تبدیل کرده است.

این نوع هارد هم به شکل HDD تولید می‌شود و هم به صورت SSD اما در عمل، مدل‌های SSD در اندازه ۳٫۵ اینچ خیلی کم دیده می‌شود. بیشتر هاردهای LFF که در بازار پیدا می‌کنید، از نوع HDD هستند. شرکت‌هایی که به دنبال ذخیره اطلاعات سنگین با هزینه پایین هستند، اغلب از این نوع هارد بهره می‌برند. برای مثال مراکز ضبط دوربین‌های امنیتی یا آرشیو فایل‌های ویدیویی و صوتی معمولا همین مدل را انتخاب می‌کنند.

تفاوت هارد دیسک SFF با LFF

در این بخش، برای روشن تر شدن موضوع چند تفاوت مهم میان هارد سرور SFF و LFF  بیام می‌کنیم:

ابعاد و فرم طراحی

اولین تفاوت میان این دو مدل هارد، در اندازه آن‌ها است. هارد SFF که در گروه ۲٫۵ اینچی قرار می‌گیرد، فضای کمتری اشغال می‌کند و به همین دلیل برای سرورهایی که تعداد زیادی دیسک در یک رک قرار می‌گیرد، انتخاب بهتری است. در مقابل، هارد LFF دارای سایز ۳٫۵ اینچ است و فضای بیشتری درون شاسی می‌گیرد.

ظرفیت نهایی هر هارد

هاردهای LFF به دلیل اندازه بزرگتر، فضای کافی برای قرار دادن پلاترهای بیشتری را دارند. همین موضوع باعث می‌شود ظرفیت آن‌ها تا چند ده ترابایت هم برسد. در سمت دیگر، هاردهای SFF اگرچه مدل‌های جدیدی هم دارند که ظرفیت بالاتری ارائه می‌دهند اما همچنان بیشتر در دسته حجم متوسط قرار می‌گیرند. بنابراین، اگر قرار باشد دیتای زیادی ذخیره شود و فضای دیسک‌ها محدود باشد، LFF انتخاب بهتری به نظر می‌رسد.

سرعت و کارایی در سرورها

بخش زیادی از هاردهای SFF در رده Enterprise قرار می‌گیرند؛ یعنی سرعت گردش دیسک به ۱۰ هزار یا ۱۵ هزار دور بر دقیقه هم می‌رسد. این سرعت بالا زمان دسترسی به اطلاعات را کمتر می‌کند. ضمنا مسیر حرکتی هد هم کوتاه تر است و همین عامل، سرعت پاسخ دهی را بالا می‌برد. هاردهای LFF اغلب در دسته‌هایی قرار دارند که سرعتی حدود ۵۴۰۰ تا ۷۲۰۰ دور در دقیقه دارند. در نتیجه، جایی که اولویت سرعت باشد SFF گزینه بهتری به شمار می‌آید.

مصرف برق و تولید گرما

هرچه اندازه موتور بزرگ تر باشد، انرژی بیشتری نیاز دارد. هارد LFF به دلیل اندازه بیشتر، برق بیشتری مصرف می‌کند و گرمای بیشتری هم تولید می‌شود. در مقابل، SFF به دلیل طراحی فشرده تر، انرژی کمتری نیاز دارد و گرمای کمتری هم تولید می‌کند. در اتاق‌هایی که تعداد زیادی هارد نصب شده، این ویژگی باعث می‌شود مصرف برق کاهش یابد و فشار روی سیستم خنک کننده کمتر شود.

هزینه خرید و نگهداری دستگاه‌ها

اگر بخواهیم ظرفیت ذخیره سازی را در برابر قیمت بسنجیم، LFF مقرون به صرفه تر است. یعنی نسبت به پولی که برای آن پرداخت می‌شود، حجم بیشتری از داده ذخیره می‌شود. SFF گرچه سرعت بالاتری دارد اما برای رسیدن به همان حجم ذخیره سازی، باید تعداد بیشتری از آن تهیه شود. این موضوع هم هزینه را بالا می‌برد و هم پیچیدگی نگهداری را افزایش می‌دهد. انتخاب صحیح، بستگی به هدف اصلی کاربر دارد.

کاربرد و جامعه هدف هر هارد

مدل SFF بیشتر در سیستم‌هایی کاربرد دارد که عملیات ورودی‌ خروجی سنگین انجام می‌دهند. در جایی که مصرف برق پایین تر و سرعت پردازش بالا در اولویت باشد، این مدل کاربرد بیشتری دارد. از سوی دیگر، LFF انتخاب افرادی است که می‌خواهند حجم بالایی از گزارشات را با هزینه کمتری نگهداری کنند. برای مثال در مواردی مانند بایگانی تصاویر یا فایل‌های حجیم، بیشتر از LFF استفاده می‌شود. پس اینکه کدام مدل انتخاب شود، بستگی به نوع فعالیت و نیاز مجموعه دارد.

برای گرفتن راهنمایی و مشاوره در حوزه سرور به خصوص سرور استوک و تجهیزات مربوط به آن  می توانید با افراد متخصص شرکت ماهان شبکه ایرانیان از طریق  شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ در تماس باشید. این شرکت در حوزه فروش سرور استوک و دست دوم به صورت تخصصی فعالیت دارد.

جمع بندی

هارد سرور SFF و LFF هر کدام برای شرایط خاصی ساخته شده اند. مدل SFF که اندازه آن ۲٫۵ اینچ است، بیشتر در جاهایی استفاده می‌شود که محدودیت فضا وجود دارد و سرعت خواندن و نوشتن اطلاعات اهمیت زیادی دارد. از طرف دیگر، LFF با اندازه ۳٫۵ اینچ، ظرفیت بیشتری را در اختیار افراد قرار می‌دهد و در مقایسه با مدل sff، هزینه ذخیره سازی به ازای هر گیگابایت کمتر تمام می‌شود. اینکه کدام مدل انتخاب شود به شرایط فنی و هدف استفاده بستگی دارد. اگر رک‌ها محدود باشند و هدف، استفاده بهینه از فضا باشد، مدل SFF انتخاب بهتری است. اما وقتی نیاز به ذخیره حجم زیاد اطلاعات در اولویت قرار دارد، LFF انتخاب منطقی تری به نظر می‌رسد. بررسی دقیق میزان ظرفیت مورد نیاز، تعداد هاردهایی که باید نصب شوند، حجم کار روزانه و بودجه موجود، در تصمیم گیری نهایی تاثیر مستقیم خواهد داشت.

سوالات متداول

۱) آیا می‌توان SFF و LFF را هم زمان در یک سرور نصب کرد؟

جواب این سوال به نوع طراحی سرور برمی‌گردد. بسیاری از مدل‌ها تنها یک نوع شاسی دارند که یا SFF یا LFF را می‌پذیرند. سینی‌هایی که برای قرار گرفتن هارد در نظر گرفته می‌شوند، معمولا فقط یکی از این دو را ساپورت می‌کنند. برخی مدل‌های پیشرفته تر، این توانایی را دارند که برای هر نوع هارد، جای جداگانه ای در نظر گرفته شود. در مواردی که شاسی ترکیبی طراحی شده باشد یا ماژول خاصی برای این منظور اضافه شده باشد، احتمال نصب هر دو نوع هارد در یک سرور وجود دارد. اما به طور کلی این ترکیب همیشه ساده نیست و باید دقیق بررسی شود.

۲) چه نوع رابط‌هایی روی هاردهای SFF و LFF پیدا می‌شود؟

در هر دو مدل، از رابط‌های SATA و SAS استفاده می‌شود. SATA سرعت کمتری دارد و معمولا زمانی به کار می‌رود که ظرفیت ذخیره سازی از سرعت خواندن و نوشتن مهم تر باشد. SAS دارای سرعت بالاتری است و در محیط‌های حرفه‌ای با ترافیک بالا بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرد. این رابط توانایی مدیریت بهینه تری از داده‌ها را دارد. افزون بر این‌ها، مدل‌هایی از SSD که از طریق اسلات PCIe متصل می‌شوند هم وجود دارند. این نوع بیشتر در اندازه ۲٫۵ اینچی تولید می‌شود و عملکردی بسیار سریعی دارد.

۳) اگر بخواهم سرعت بالا و ظرفیت زیاد را کنار هم داشته باشم، چه راهی وجود دارد؟

در چنین شرایطی معمولا ترکیبی از دو نوع هارد استفاده می‌شود. یعنی هارد SSD در سایز کوچک برای بخش‌هایی از سیستم که نیاز به سرعت بالا دارند، و هارد LFF برای ذخیره فایل‌های حجیم. این کار کمک می‌کند تا منابع سیستم به درستی استفاده شوند. فایل‌های پرحجم روی SSD ذخیره می‌شوند و اطلاعاتی که کمتر مورد استفاده قرار می‌گیرند، به HDD منتقل می‌شوند.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.