همه چیز در مورد سرعت فن CPU | نحوه تغییر سرعت فن

پردازنده ی هر کامپیوتر وظیفه پردازش اطلاعات را دارد و مسلما هنگام فعالیت گرما تولید می‌کند. این گرما اگر کنترل نشود، می‌تواند به قطعات آسیب بزند و عملکرد آنها را مختل کند. یک فن بالای پردازنده نصب شده که وظیفه‌ی خنک نگه‌داشتن آن را بر عهده دارد. اگر فن CPU به درستی کار نکند یا ضعیف شود، پردازنده بیش از حد داغ می‌شود و ممکن است عمر قطعات کاهش یابد. سرعت چرخش فن، تاثیر زیادی روی کنترل گرمای پردازنده دارد. عواملی مثل گرد و غبار، خراب شدن یا نصب اشتباه می‌توانند باعث کاهش سرعت فن شوند.

فن CPU چیست؟

هر قطعه سخت‌افزاری در کامپیوتر هنگام کار کردن گرما تولید می‌کند. پردازنده که بخش اصلی سیستم است، گرمای بیشتری تولید می‌کند. برای خنک نگه داشتن آن، یک فن بالای هیت سینک یا مستقیما بالای پردازنده نصب می‌شود تا هوای گرم را از اطراف آن خارج کند. این فن از بخش‌هایی مثل موتور، تیغه‌ها و بدنه تشکیل شده است. وقتی پردازنده شروع به کار می‌کند و دمای آن بالا می‌رود، فن سریع تر می‌چرخد تا هوا را جابه‌جا کند و گرما را کاهش دهد.

وظیفه اصلی فن CPU این است که گرمای اضافی را کم کند تا عملکرد سیستم دچار مشکل نشود. این فن معمولا به مادربرد وصل می‌شود و انرژی خود را از منبع تغذیه می‌گیرد. فن‌ها به دو شکل سه پین یا چهارپین به مادربرد متصل می‌شوند. اگر چهارپین باشد، سرعت چرخش دقیق تر کنترل می‌شود، اما در مدل سه‌پین این کنترل محدودتر است.

برخی افراد فکر می‌کنند که داشتن یک پردازنده قوی برای عملکرد بهتر کافی است اما سیستم خنک‌کننده هم به همان اندازه اهمیت دارد. هر پردازنده به فن مخصوصی نیاز دارد و اگر فن ضعیف شود، ممکن است مشکلاتی مثل افزایش صدا یا کاهش کارایی پیش بیاید. تمیز کردن تیغه‌های فن و بررسی دوره‌ای عملکرد آن باعث می‌شود کامپیوتر بهتر و پایدارتر کار کند. در واقع، فن پردازنده مانند نگهبانی است که از دمای سیستم محافظت می‌کند.

شرکت ماهان شبکه ایرانیان آماده خدمت رسانی به شماست. این شرکت در حوزه فروش سرور استوک HP و قطعات مربوط به سرورها فعالیت می کند. برای تماس با این شرکت می توانید با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ تماس حاصل فرمایید.

انواع فن CPU | انواع خنک کننده سی پی یو

خنک کننده CPU انواع مختلفی دارند که هر کدام برای شرایط خاصی طراحی شده‌اند. این خنک کنده‌ها بر اساس نحوه خارج کردن گرما و شکل طراحی دسته بندی می‌شوند. در ادامه در مورد چند مدل پرکاربرد توضیح خواهیم داد:

– خنک کننده برجی  (Tower Cooler):

این فن شامل یک هیت سینک عمودی است که گرما را از پردازنده جذب کرده و از طریق لوله‌های حرارتی به پره‌های فلزی منتقل می‌کند. فن‌های نصب شده روی آن، هوای گرم را از اطراف خارج می‌کنند. این مدل برای سیستم‌های قوی مناسب است اما به دلیل ابعاد بزرگ و وزن زیاد، فضای بیشتری نیاز دارد.

– خنک کننده سطح پایین  (Low Profile):

این مدل برای سیستم هایی که فضای داخلی کمی دارند، طراحی شده است. ارتفاع کم و طراحی جمع و جور از ویژگی‌های آن است. اگرچه قدرت خنک کنندگی آن نسبت به مدل برجی کمتر است اما برای سیستم‌های معمولی یا نیمه سنگین کافی است.

– خنک کننده جریان بالا  (Top-Flow):

در این مدل هوا از بالا به سمت هیت سینک هدایت می‌شود. گرما از پردازنده به سمت پره ها منتقل شده و سپس هوای گرم به بیرون فرستاده می‌شود. این نوع برای کیس‌های کوچک مناسب است اما قدرت خنک کنندگی آن نسبت به مدل‌های برجی کمتر است.

– خنک کننده مایع  (Liquid Cooling):

در این سیستم، گرما از پردازنده به یک مایع مخصوص منتقل می‌شود که از طریق لوله‌ها به رادیاتور می‌رسد. فن‌های نصب شده روی رادیاتور، هوای گرم را به بیرون هدایت می‌کنند. این مدل صدای کمتری تولید می‌کند و عملکرد بهتری دارد اما نصب آن پیچیده تر است و هزینه بیشتری دارد.

سرعت فن CPU باید چقدر باشد؟

سرعت چرخش فن CPU به گونه ای تنظیم می‌شود که دمای پردازنده ثابت و در حد مطلوب باقی بماند. معمولا این سرعت بین ۱۰۰۰ تا ۳۵۰۰ دور در دقیقه متغیر است. هر پردازنده بسته به میزان گرمای تولیدی، به فن با سرعت چرخش خاصی نیاز دارد. اگر پردازنده پرقدرت و پرمصرف باشد، فن باید سریع تر بچرخد تا حرارت را کاهش دهد. اما برای استفاده‌های معمولی و سبک، سرعت پایین تر هم کافی خواهد بود.

برخی مادربردها قابلیت کنترل خودکار سرعت فن را دارند. این سیستم به حسگرهای دما متصل است. زمانی که فشار کاری پردازنده افزایش می‌یابد، حسگرها سرعت فن را بیشتر می‌کنند تا گرما را کاهش دهند. در عین حال، وقتی پردازنده فعالیت زیادی ندارد، سرعت کم می‌شود تا صدا و نویز کاهش یابد. این تنظیم خودکار باعث می‌شود دما در حالت‌های مختلف کنترل شود و کارکرد سیستم بهینه تر باشد.

فن‌ها اغلب یک محدودیت سرعت دارند. زمانی که سرعت بیش‌ازحد زیاد شود، صدا و لرزش بیشتر می‌شود و ممکن است عمر فن کاهش یابد. به طور معمول سرعت بالاتر از ۳۰۰۰ دور در دقیقه می‌تواند صدای ناخوشایندی ایجاد کند. به همین دلیل بهتر است سرعت چرخش به‌گونه‌ای باشد که دما کنترل شود ولی صدا و لرزش زیاد نشود.

برای کسانی که می‌خواهند دمای سیستم را تا حد ممکن کم کنند، استفاده از فن‌های قدرتمند یا خنک کننده های مایع انتخاب خوبی است. البته باید دقت کرد که قطعات دیگر سیستم و پردازنده توانایی تحمل این شرایط را داشته باشند. بهترین روش این است که سرعت چرخش فن بر اساس حسگرهای دما تنظیم شود تا هم گرما کاهش یابد و هم صدا به حداقل برسد.

دلایل کاهش سرعت فن CPU

کاهش سرعت چرخش فن پردازنده می‌تواند مشکلاتی را به همراه داشته باشد. یکی از دلایل اصلی این اتفاق، تجمع گرد و غبار روی پره‌های فن است که باعث می‌شود تیغه ها به درستی نچرخند و حتی گرمای موتور فن بیشتر شود. همچنین فرسودگی قطعات داخلی مانند بلبرینگ یا یاتاقان، به مرور زمان باعث افزایش اصطکاک و کاهش نرمی حرکت فن می‌شود که نتیجه آن کاهش سرعت و ایجاد صدای اضافی است.

گاهی اوقات، تنظیمات نادرست در مادربرد یا بخش کنترل حرارت باعث می‌شود فن دستور چرخش با سرعت پایین دریافت کند. در چنین شرایطی، بهتر است تنظیمات بایوس بررسی شود تا عملکرد فن به حالت عادی بازگردد. از طرف دیگر اگر منبع تغذیه ولتاژ کافی نرساند یا سوکت مادربرد دچار مشکل شود، سرعت فن کاهش پیدا می‌کند. حتی خرابی کابل‌های رابط یا اتصال فن به درگاه‌های قدیمی‌تر می‌تواند باعث افت قدرت چرخش شود.

بی توجهی طولانی مدت به فن پردازنده نیز ممکن است باعث افزایش حرارت یا ایجاد صدای غیرعادی شود. استفاده از فن‌های نامناسب یا غیراستاندارد نیز می‌تواند چنین مشکلاتی را ایجاد کند. بنابراین، بهتر است فن پردازنده به‌صورت دوره ای بررسی و سرویس شود تا عملکرد آن در سطح مطلوب باقی بماند و از مشکلات احتمالی جلوگیری شود.

نحوه افزایش سرعت فن CPU در سرور

در سرورها مخصوصا مدل‌هایی مانند G10 و G11 حجم زیادی از داده‌ها پردازش می‌شود که باعث افزایش دمای محیط داخلی سرور یا رک می‌گردد. برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد قطعات و کاهش آسیب، سرعت فن‌ها باید به درستی تنظیم شود. اولین گام بررسی ابزارهای مدیریتی موجود بر روی مادربرد یا سیستم‌های سخت‌افزاری است. در سرورهای مدرن، ماژول‌هایی طراحی شده‌اند که وضعیت قطعات را بررسی کرده و سرعت فن را کنترل می‌کنند.

یکی از روش‌های دیگر استفاده از نرم افزارهای پیشرفته مدیریت سرور است. این ابزارها، مانند iLO در برخی سرورها، بخش تنظیمات سرعت فن را در اختیار مدیر قرار می‌دهند. از طریق کنسول مدیریتی، می‌توان سرعت فن را به‌صورت دستی تغییر داد یا حالتی برای کارکرد سنگین انتخاب کرد تا فن سریع‌تر بچرخد.

همچنین، گاه لازم است جایگاه سرورها در داخل رک را عوض کرد تا جریان هوای بهتری ایجاد گردد. تمیز کردن داخل سرور و مسیرهای عبور هوا نیز بسیار مهم است. اگر دمای محیط اتاق سرور به درستی کاهش پیدا نکند یا تهویه مناسبی وجود نداشته باشد، حتی افزایش سرعت فن هم نمی‌تواند تاثیر چندانی داشته باشد.

در برخی شرایط استفاده از فن‌های قوی تر یا سیستم‌های خنک کننده پیشرفته تر توسط مدیران سرور انجام می‌شود. البته باید توجه داشت که هر سرور بر اساس طراحی خاص خود ساخته شده و نمی‌توان از هر نوع خنک کننده‌ای استفاده کرد. از سوی دیگر، پردازنده‌های سروری اغلب توانایی تحمل دمای بالاتری دارند و ممکن است نیازی به چرخش بسیار سریع فن نباشد.

استفاده از ابزارهای جانبی برای افزایش سرعت فن سی پی یو

نرم افزارهای مدیریت سرعت فن، وضعیت دمای پردازنده را بررسی می‌کنند و بر اساس آن سرعت چرخش فن را تنظیم می‌کنند. یکی از برنامه‌های معروف در این زمینه، “SpeedFan”  است که می‌تواند سنسورهای مختلف سیستم را شناسایی کند و تنظیمات دلخواهی برای هر فن ایجاد کند. شما می‌توانید محدوده دمایی مشخصی تعیین کنید تا فن در صورت نیاز سریع‌تر کار کند. البته، برخی مادربردها ممکن است با این برنامه هماهنگ نباشند، بنابراین بهتر است قبل از نصب سازگاری آن با سخت‌افزار را بررسی کنید.

یکی دیگر از ابزارهای محبوب، “EasyTune 5”  است. این برنامه بیشتر در زمینه اورکلاک سیستم استفاده می شود اما بخشی به نام Smart-Fan دارد که به شما اجازه می‌دهد سرعت فن را کنترل کرده و دمای موردنظر را تنظیم کنید.

برنامه “Corsair Link 4”  نیز برای مدیریت دمای سیستم و تنظیم سرعت فن استفاده می‌شود. این ابزار بیشتر برای فن‌های برند Corsair  مناسب است و رابط کاربری ساده‌ای دارد. کاربران می‌توانند در صفحه اصلی، اطلاعات کلی سیستم را مشاهده کنند و در صورت بالا رفتن دما، سرعت فن را افزایش دهند.

برای لپ تاپ‌ها، برنامه “NoteBook FanControl”  کاربرد دارد. این نرم‌افزار عملکردی مشابه SpeedFan دارد اما بیشتر بر اساس مدل لپ تاپ و تنظیمات آن کار می‌کند. همچنین، کاربران حرفه‌ای ممکن است از ابزارهای دیگری استفاده کنند یا از نرم‌افزارهای اختصاصی برند مادربرد خود بهره ببرند.

عمر مفید فن CPU و عوامل تاثیرگذار بر آن

فن پردازنده مانند هر قطعه مکانیکی دیگری، طول عمر مشخصی دارد که حدود پنج سال شایدم بیشتر است، اما عوامل مختلفی می‌توانند این بازه را تغییر دهند. یکی از مهم‌ترین موارد دمای اطراف سیستم است. در محیط‌های بسیار گرم، موتور فن مجبور می‌شود سریع‌تر کار کند که این شرایط باعث فرسودگی بیشتر قطعات داخلی آن می‌شود.

تجمع گردوغبار روی پره ها نیز از مشکلات اساسی است. با گذشت زمان، گردوغبار در بین تیغه‌ها و اجزای داخلی فن جمع می‌شود. این آلودگی باعث افزایش اصطکاک و کاهش سرعت فن خواهد شد که در نهایت ممکن است به سوختن آن منجر شود. بهتر است فن و سیستم به طور مرتب تمیز شوند تا چنین مشکلاتی پیش نیایند.

ولتاژ نامنظم، یکی دیگر از عواملی است که می‌تواند به موتور فن آسیب بزند. تغییرات ناگهانی در جریان برق، فشار زیادی بر سیم پیچ‌های موتور وارد می‌کند و باعث خرابی زودهنگام آن می‌شود. نصب درست فن هم اهمیت زیادی دارد؛ اگر فن به درستی روی پردازنده قرار نگیرد، ممکن است لرزش ایجاد شود که هم کارایی دفع حرارت را کاهش می‌دهد و هم به قطعات داخلی فن آسیب می‌رساند.

کار مداوم پردازنده، به‌ویژه در زمان اجرای نرم‌افزارهای سنگین، فشار زیادی به فن وارد می‌کند و باعث استهلاک سریع‌تر آن می‌شود. همچنین داشتن تهویه مناسب در اطراف سیستم می‌تواند به عملکرد بهتر و طولانی‌تر شدن عمر فن کمک کند. برای افزایش ماندگاری فن، تمیز کردن منظم، استفاده از محافظ برق، نصب صحیح و کنترل حرارت اطراف سیستم ضروری است.

استفاده از تنظیمات بایوس برای افزایش سرعت فن CPU

در بسیاری از مادربردها، تنظیماتی در بخش بایوس وجود دارد که به کاربر اجازه می‌دهد سرعت چرخش فن را تغییر دهد. این تنظیمات نام‌هایی مانند  Smart Fan Control، CPU Fan Curve  یا Q-Fan دارند. با ورود به بایوس، می‌توان پروفایل‌های مختلفی را برای کنترل فن انتخاب کرد. مثلا حالت Silent برای کاهش صدا یا Full Speed برای خنک سازی بیشتر. اگر مادربرد از فن‌های چهارپین پشتیبانی کند، کنترل دقیق‌تری روی سرعت چرخش وجود دارد. در حالت سه پین نیز می‌توان ولتاژ ورودی را تغییر داد تا فن سریع تر بچرخد.

برای شروع، باید گزینه کنترل هوشمند فن فعال شود. سپس می‌توان محدوده دمایی مشخصی را تعیین کرد. به‌عنوان نمونه، می‌توان تنظیم کرد که اگر دما به حد مشخصی رسید، سرعت فن به ۷۰ درصد برسد و اگر از آستانه بالاتری عبور کرد، سرعت به ۱۰۰ درصد افزایش یابد. برخی کاربران حرفه‌ای برای هر ۵ درجه افزایش دما، یک سطح جدید برای سرعت فن تعریف می‌کنند تا خنک سازی به صورت تدریجی تغییر کند. نکته مهم این است که اگر سرعت فن همیشه روی بالاترین حد باشد، صدای بیشتری تولید می‌شود و قطعات فن زودتر فرسوده می‌شوند. بیشتر پردازنده‌ها در دمای ۴۰ تا ۶۰ درجه عملکرد خوبی دارند و در صورت افزایش بار کاری، دما ممکن است به ۷۰ درجه یا بیشتر برسد.

اگر تصمیم به خرید سرور استوک و دست دوم دارید، شرکت ماهان شبکه ایرانیان آماده خدمت رسانی به شما است. این شرکت محصولات خود را با ضمانت و کیفیت درجه یک تقدیم مشتری می کند. برای تماس با این شرکت می توانید از طریق شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ اقدام نمایید.

جمع بندی

فن CPU یکی از اجزای اصلی برای جلوگیری از داغ شدن بیش از حد سی پی یو است. عملکرد آن به عواملی مانند نوع فن، تمیزی پره‌ها و تنظیمات حرارتی بستگی دارد. انتخاب یک فن با کیفیت، تمیز کردن منظم و تنظیم سرعت چرخش برای شرایط مختلف کاری اهمیت زیادی دارد. در سیستم‌هایی مانند سرورها که پردازش‌های سنگین انجام می‌دهند، مدیریت دقیق تر دما ضروری است. ابزارهایی مانند SpeedFan و Corsair Link 4 به کاربران اجازه می‌دهند تا سرعت فن را کنترل کرده و وضعیت آن را بررسی کنند. همچنین، تنظیمات بایوس و تمیز کردن دوره‌ای فن می‌تواند عملکرد سیستم را تقویت کند. توجه به این نکات باعث می‌شود پردازنده در دمای مناسب کار کند و طول عمر فن افزایش یابد.