سرور HP, مقالات

مقایسه سرور HP DL380 Gen11

مقایسه سرور HP DL380 Gen11

در این راهنما، قصد دارم با تکیه بر تجربه عملی، به مقایسه سرور HP DL380 Gen11 با رقبای مطرح آن بپردازم و به شما کمک کنم تا با دید بازتری تصمیم‌گیری کنید. هدف ما ارائه اطلاعات دقیق و بی‌طرفانه است تا شما بهترین انتخاب را برای سازمان خود داشته باشید. پس بیایید با هم سفری به دنیای این سرور قدرتمند و رقبایش داشته باشیم.

معرفی کلی سرور HP ProLiant DL380 Gen11

سرور HP ProLiant DL380 بدون شک یکی از شناخته‌شده‌ترین و پرفروش‌ترین نام‌ها در صنعت سرورهای رکمونت (Rackmount) است. این مدل برای سال‌های متمادی به عنوان یک گزینه قابل اعتماد و همه‌کاره برای طیف وسیعی از کاربردها، از کسب‌وکارهای کوچک گرفته تا مراکز داده بزرگ، مطرح بوده است. نسل یازدهم یا Gen11 این سرور، ادامه‌دهنده همین راه است، اما با به‌روزرسانی‌های قابل توجهی که آن را برای پاسخگویی به نیازهای پردازشی مدرن، مانند مجازی‌سازی، تحلیل داده‌های حجیم، و حتی بارهای کاری هوش مصنوعی، آماده‌تر می‌کند. وقتی صحبت از مقایسه سرور HP DL380 Gen11 با مدل‌های قبلی یا رقبا می‌شود، اولین چیزی که جلب توجه می‌کند، تعهد HPE به نوآوری و بهبود مستمر است. این سرور در یک فرم فاکتور ۲U عرضه می‌شود که تعادل خوبی بین تراکم، قابلیت توسعه و کارایی ارائه می‌دهد.

نگاهی به جایگاه DL380 Gen11 در بازار سرورهای مدرن

در بازار پررقابت امروز، جایی که گزینه‌های متعددی از برندهای مختلف وجود دارد، DL380 Gen11 چگونه جایگاه خود را تثبیت می‌کند؟ پاسخ در ترکیب قابلیت اطمینان اثبات‌شده با فناوری‌های پیشرفته نهفته است. این سرور مستقیما با مدل‌هایی مانند Dell PowerEdge R760 و Lenovo ThinkSystem SR650 V3 رقابت می‌کند. هر کدام از این سرورها نقاط قوت خود را دارند، اما DL380 Gen11 با تمرکز ویژه بر امنیت (از طریق Silicon Root of Trust و iLO 6)، مدیریت کارآمد و انعطاف‌پذیری بالا در پیکربندی، سعی در ایجاد تمایز دارد. سازمان‌هایی که به دنبال یک پلتفرم استاندارد صنعتی، با پشتیبانی گسترده و اکوسیستم بالغ هستند، معمولا DL380 را به عنوان یکی از گزینه‌های اصلی خود در نظر می‌گیرند. این سرور دیگر فقط یک اسب کاری نیست؛ بلکه یک پلتفرم هوشمند برای زیرساخت‌های ترکیبی (Hybrid IT) محسوب می‌شود. در ادامه مقایسه سرور HP DL380 Gen11، این تمایزها را دقیق‌تر بررسی خواهیم کرد.

بررسی اجمالی قابلیت‌های جدید در نسل یازدهم

نسل یازدهم ProLiant DL380 پیشرفت‌های مهمی را نسبت به نسل قبلی (Gen10/Gen10 Plus) به همراه دارد. یکی از مهم‌ترین تغییرات، پشتیبانی از نسل چهارم و پنجم پردازنده‌های مقیاس‌پذیر Intel Xeon است که افزایش قابل توجهی در تعداد هسته‌ها، سرعت کلاک و پهنای باند حافظه را ارائه می‌دهند. علاوه بر این، پشتیبانی از حافظه‌های DDR5 با سرعت بالاتر (تا ۴۸۰۰ MT/s) و ظرفیت بیشتر، گلوگاه‌های عملکردی را در کاربردهای وابسته به حافظه کاهش می‌دهد. در بخش ذخیره‌سازی، شاهد پشتیبانی گسترده‌تر از درایوهای NVMe پرسرعت و معرفی فرمت‌های جدید مانند EDSFF E3.S هستیم که تراکم ذخیره‌سازی را بهبود می‌بخشد. از نظر توسعه‌پذیری، استفاده از اسلات‌های PCIe Gen 5 با دو برابر پهنای باند نسبت به Gen 4 و پشتیبانی از آداپتورهای شبکه OCP 3.0، امکان اتصال سریع‌تر و انعطاف‌پذیرتر را فراهم می‌کند. در نهایت، چیپ مدیریت HPE iLO 6 با قابلیت‌های امنیتی و مدیریتی جدید، تکمیل‌کننده این مجموعه است.

توان پردازشی و حافظه در DL380 Gen11

قلب تپنده هر سرور، واحد پردازش مرکزی (CPU) و حافظه آن است. در این بخش، نگاهی دقیق‌تر به قابلیت‌های محاسباتی سرور HP ProLiant DL380 Gen11 خواهیم انداخت. انتخاب صحیح پردازنده و حافظه، تاثیر مستقیمی بر عملکرد کلی سیستم در اجرای برنامه‌ها و سرویس‌های شما دارد. خوشبختانه، DL380 Gen11 در این زمینه دست شما را باز می‌گذارد و گزینه‌های متنوعی را ارائه می‌دهد تا بتوانید پیکربندی را دقیقا متناسب با نیاز و بودجه خود تنظیم کنید. این انعطاف‌پذیری یکی از دلایل محبوبیت طولانی مدت سری DL380 بوده است.

پشتیبانی از پردازنده‌های Intel Xeon Scalable نسل چهارم و پنجم

یکی از جذاب‌ترین ویژگی‌های DL380 Gen11، سازگاری آن با جدیدترین نسل پردازنده‌های مقیاس‌پذیر اینتل زئون (Intel Xeon Scalable Processors) است. این سرور از پردازنده‌های نسل چهارم (Sapphire Rapids) و همچنین نسل پنجم (Emerald Rapids) پشتیبانی می‌کند. این پردازنده‌ها نه تنها تعداد هسته‌های بیشتری (تا ۶۴ هسته در نسل پنجم) ارائه می‌دهند، بلکه بهبودهای معماری قابل توجهی مانند افزایش حافظه کش L3، پشتیبانی از دستورالعمل‌های جدید (مانند AMX برای تسریع هوش مصنوعی) و افزایش پهنای باند کلی را به همراه دارند. پشتیبانی از دو سوکت پردازنده در این سرور ۲U به این معنی است که می‌توانید تا ۱۲۸ هسته پردازشی فیزیکی در یک سیستم داشته باشید. این سطح از توان پردازشی، DL380 Gen11 را برای مجازی‌سازی گسترده، پایگاه‌های داده بزرگ، محاسبات با عملکرد بالا (HPC) و بارهای کاری AI/ML بسیار مناسب می‌سازد.

انتخاب بین مدل‌های مختلف پردازنده (از سری‌های Bronze، Silver، Gold تا Platinum) به شما امکان می‌دهد تعادل مورد نظر بین قیمت و عملکرد را پیدا کنید.

ظرفیت و سرعت حافظه DDR5 چه تاثیری بر عملکرد دارد

حافظه (RAM) نقش مهمی در کنار پردازنده ایفا می‌کند. DL380 Gen11 از حافظه‌های DDR5 پشتیبانی می‌کند که گام بزرگی نسبت به DDR4 محسوب می‌شود. سرعت بالاتر (تا ۴۸۰۰ MT/s یا حتی ۵۶۰۰ MT/s بسته به پردازنده و نوع ماژول) به معنای دسترسی سریع‌تر پردازنده به داده‌ها است که مستقیما عملکرد برنامه‌هایی که با حجم زیادی داده سروکار دارند (مانند پایگاه داده‌های درون حافظه یا In-memory databases) را بهبود می‌بخشد. علاوه بر سرعت، ظرفیت نیز افزایش یافته است. این سرور دارای ۳۲ اسلات DIMM است و می‌تواند تا ۸ ترابایت حافظه DDR5 را پشتیبانی کند (با استفاده از ماژول‌های ۲۵۶ گیگابایتی). این ظرفیت بالا برای محیط‌های مجازی‌سازی که نیاز به اجرای تعداد زیادی ماشین مجازی (VM) دارند یا برای کاربردهایی مانند تحلیل داده‌های کلان، یک مزیت بزرگ است. پهنای باند حافظه نیز به لطف معماری ۸ کاناله در پردازنده‌های جدید Xeon افزایش یافته است.

در نظر داشته باشید که انتخاب صحیح ماژول‌ها و چیدمان آن‌ها برای دستیابی به بهترین عملکرد ضروری است.

  • سرعت بالاتر: DDR5 تا ۵۶۰۰ MT/s در مقابل DDR4 معمولا تا ۳۲۰۰ MT/s.
  • ظرفیت بیشتر: تا ۸TB در DL380 G11 با ۳۲ اسلات DIMM.
  • پهنای باند افزایش یافته: معماری حافظه ۸ کاناله.
  • مصرف انرژی بهینه‌تر: ولتاژ کاری پایین‌تر نسبت به DDR4.

مقایسه فنی HP DL380 Gen11 با Dell PowerEdge R760

وقتی صحبت از مقایسه سرور HP DL380 Gen11 می‌شود، یکی از اولین رقبایی که به ذهن می‌رسد، همتای آن از شرکت Dell یعنی PowerEdge R760 است. هر دو سرور در رده ۲U دو سوکته قرار می‌گیرند و برای کاربردهای مشابهی طراحی شده‌اند. هر دو از آخرین نسل پردازنده‌های Intel Xeon Scalable و حافظه DDR5 پشتیبانی می‌کنند. با این حال، تفاوت‌های ظریفی در طراحی، گزینه‌های توسعه‌پذیری و به خصوص در بخش مدیریت وجود دارد که می‌تواند تصمیم‌گیری را تحت تاثیر قرار دهد. در این بخش، به مقایسه مستقیم این دو غول دنیای سرور می‌پردازیم.

تفاوت‌های کلیدی در گزینه‌های پردازنده و حافظه

همانطور که اشاره شد، هر دو سرور از پردازنده‌های نسل چهارم و پنجم Intel Xeon Scalable پشتیبانی می‌کنند و تا ۲ پردازنده را در خود جای می‌دهند. از نظر تعداد هسته و فرکانس، گزینه‌های ارائه شده توسط هر دو برند بسیار شبیه به هم هستند. تفاوت اصلی ممکن است در مدل‌های خاص پردازنده که در لیست پشتیبانی هر کدام قرار دارد یا قیمت‌گذاری آن‌ها باشد. در بخش حافظه نیز هر دو سرور از DDR5 با سرعت بالا و ۳۲ اسلات DIMM پشتیبانی می‌کنند و حداکثر ظرفیت مشابهی (حدود ۸ ترابایت) را ارائه می‌دهند. Dell ممکن است در برخی پیکربندی‌ها از ماژول‌های حافظه با ظرفیت یا سرعت کمی متفاوت پشتیبانی کند، اما در عمل تفاوت چشمگیری در قابلیت‌های پایه پردازشی و حافظه بین این دو مدل وجود ندارد. انتخاب بین آن‌ها در این زمینه بیشتر به ترجیحات برند یا قیمت‌گذاری خاص در زمان خرید بستگی دارد.

معماری ذخیره‌سازی و انعطاف‌پذیری در دو مدل

اینجاست که تفاوت‌ها کمی آشکارتر می‌شوند. هر دو سرور انعطاف‌پذیری بالایی در پیکربندی ذخیره‌سازی ارائه می‌دهند، اما با رویکردهای کمی متفاوت. DL380 Gen11 گزینه‌های متنوعی برای شاسی (Chassis) دارد که می‌تواند تا ۲۰ درایو LFF (3.5 اینچی) یا ۴۰ درایو SFF (2.5 اینچی) را پشتیبانی کند، به علاوه گزینه‌هایی برای درایوهای NVMe مستقیم یا از طریق اسلات‌های توسعه. پشتیبانی از فرمت جدید EDSFF E3.S نیز یک مزیت برای تراکم بالاتر در آینده است. Dell PowerEdge R760 نیز گزینه‌های شاسی متعددی دارد و از تعداد زیادی درایو SFF/LFF و NVMe پشتیبانی می‌کند. R760 ممکن است در برخی پیکربندی‌ها تعداد بیشتری درایو NVMe مستقیم در پنل جلو ارائه دهد. همچنین Dell راهکار BOSS (Boot Optimized Storage Solution) خود را برای بوت سیستم‌عامل از روی درایوهای M.2 اختصاصی دارد، در حالی که HPE نیز گزینه‌های مشابهی برای بوت از M.2 یا کارت‌های SD ارائه می‌دهد.

ویژگی ذخیره‌سازیHP ProLiant DL380 Gen11Dell PowerEdge R760
حداکثر درایو LFFتا ۲۰ عدد (بسته به شاسی)تا ۱۲ عدد (بسته به شاسی)
حداکثر درایو SFFتا ۴۰ عدد (بسته به شاسی)تا ۲۴ عدد (بسته به شاسی) + درایوهای عقب
پشتیبانی NVMeگسترده (مستقیم و از طریق PCIe)، EDSFF E3.Sگسترده (مستقیم و از طریق PCIe)
بوت سیستم‌عاملM.2 (داخلی یا از طریق کارت)، USB، SD CardBOSS (Dedicated M.2 RAID), USB, SD Card

این مقایسه نشان می‌دهد که هر دو انعطاف‌پذیر هستند، اما DL380 G11 ممکن است در برخی پیکربندی‌ها پتانسیل ظرفیت ذخیره‌سازی داخلی بیشتری داشته باشد.

امکانات مدیریتی HPE iLO 6 در برابر Dell iDRAC 9

شاید مهم‌ترین تفاوت بین سرورهای HPE و Dell در پلتفرم‌های مدیریتی آن‌ها باشد: HPE Integrated Lights-Out (iLO) و Dell Remote Access Controller (iDRAC). هر دو ابزارهای قدرتمندی برای مدیریت سرور از راه دور هستند که امکاناتی مانند کنسول ریموت، مدیریت پاور، مانیتورینگ سلامت سخت‌افزار، به‌روزرسانی فریم‌ور و نصب سیستم‌عامل را فراهم می‌کنند. DL380 Gen11 از iLO 6 بهره می‌برد که جدیدترین نسل این پلتفرم است. iDRAC 9 نیز نسخه فعلی مدیریت Dell است.

  • HPE iLO 6: تمرکز قوی بر امنیت با Silicon Root of Trust، رابط کاربری وب مدرن، API قوی برای اتوماسیون، با HPE OneView و GreenLake. قابلیت‌های پیشرفته‌ای مانند Server Configuration Lock و Security Dashboard.
  • Dell iDRAC 9: پلتفرم بسیار بالغ و پایدار، امکانات جامع مدیریتی، پشتیبانی خوب از استانداردها مانند Redfish، با OpenManage Enterprise. قابلیت‌های امنیتی مانند Secure Boot و Signed Firmware Updates.

انتخاب بین iLO و iDRAC اغلب به ترجیح شخصی مدیران سیستم و تجربه قبلی آن‌ها بستگی دارد. هر دو کار خود را به خوبی انجام می‌دهند، اما HPE معمولا تاکید بیشتری بر ویژگی‌های امنیتی تعبیه‌شده در سخت‌افزار (مانند Silicon Root of Trust) دارد، در حالی که Dell روی سهولت استفاده و با اکوسیستم OpenManage تمرکز می‌کند. از نظر من به عنوان مشاور، iLO 6 با توجه به تمرکزش بر امنیت از مبدا، یک مزیت قابل توجه در دنیای پر از تهدیدات امروزی است.

ارزیابی HP DL380 Gen11 در مقابل Lenovo ThinkSystem SR650 V3

رقیب قدرتمند دیگری که در مقایسه سرور HP DL380 Gen11 باید به آن پرداخت، Lenovo ThinkSystem SR650 V3 است. لنوو با خرید بخش سرورهای x86 از IBM، میراث‌دار قابلیت اطمینان و مهندسی قوی در این حوزه شد و ThinkSystem SR650 V3 نیز نمونه‌ای از همین رویکرد است. این سرور ۲U دو سوکته نیز مانند دو مدل قبلی، از جدیدترین پردازنده‌های اینتل و حافظه DDR5 پشتیبانی می‌کند و هدف آن ارائه عملکرد و انعطاف‌پذیری بالا برای کاربردهای سازمانی است. بیایید ببینیم SR650 V3 در مقایسه با DL380 Gen11 چه حرف‌هایی برای گفتن دارد.

مقایسه درگاه‌های توسعه PCIe Gen 5 و شبکه

قابلیت توسعه‌پذیری از طریق اسلات‌های PCIe برای افزودن کارت‌های شبکه، کنترلرهای ذخیره‌سازی، یا شتاب‌دهنده‌های گرافیکی (GPU) بسیار مهم است. هر دو سرور DL380 Gen11 و SR650 V3 از استاندارد PCIe 5.0 پشتیبانی می‌کنند که پهنای باند دو برابری نسبت به PCIe 4.0 ارائه می‌دهد. DL380 Gen11 تا ۸ اسلات PCIe 5.0 (بسته به رایزر کارت انتخابی) را ارائه می‌دهد. همچنین از اسلات OCP 3.0 برای کارت‌های شبکه ماژولار پشتیبانی می‌کند که انعطاف‌پذیری بیشتری در انتخاب گزینه‌های شبکه فراهم می‌کند. Lenovo ThinkSystem SR650 V3 نیز تعداد مشابهی اسلات PCIe 5.0 (تا ۸ عدد) را ارائه می‌دهد و از آداپتورهای OCP 3.0 نیز پشتیبانی می‌کند. تفاوت اصلی ممکن است در چیدمان اسلات‌ها و گزینه‌های رایزر کارت موجود باشد.

هر دو سرور امکان نصب تعداد محدودی GPU با ارتفاع کامل و طول کامل را نیز فراهم می‌کنند که آن‌ها را برای برخی کاربردهای AI/ML یا VDI مناسب می‌سازد. در این بخش، هر دو مدل بسیار توانمند هستند و انتخاب بین آن‌ها به نیازهای خاص توسعه‌پذیری شما بستگی دارد.

رویکردهای متفاوت در طراحی سیستم خنک‌کننده

خنک‌سازی کارآمد برای حفظ عملکرد پایدار سرور، به خصوص با وجود پردازنده‌ها و قطعات پرمصرف امروزی، ضروری است. HPE و Lenovo هر دو توجه ویژه‌ای به طراحی سیستم خنک‌کننده دارند، اما با فلسفه‌های کمی متفاوت. DL380 Gen11 از فن‌های Hot-Plug با کارایی بالا استفاده می‌کند و طراحی داخلی آن به گونه‌ای است که جریان هوا به صورت بهینه از میان قطعات عبور کند. HPE همچنین از سنسورهای حرارتی متعددی در سراسر شاسی استفاده می‌کند تا سرعت فن‌ها را به صورت هوشمند و پویا تنظیم کند و تعادلی بین خنک‌سازی و نویز/مصرف انرژی برقرار سازد. Lenovo در SR650 V3 نیز از فن‌های قدرتمند و طراحی بهینه جریان هوا استفاده می‌کند. یکی از ویژگی‌های ThinkSystem، تمرکز بر قابلیت اطمینان در دماهای بالاتر محیطی است (گاهی تا ۴۵ درجه سانتی‌گراد برای عملیات مداوم)، که می‌تواند برای محیط‌هایی با محدودیت در سیستم خنک‌کننده مرکز داده یک مزیت باشد.

هر دو سیستم از افزونگی (Redundancy) در فن‌ها پشتیبانی می‌کنند تا در صورت خرابی یک فن، سرور به کار خود ادامه دهد. در عمل، هر دو سیستم خنک‌کننده عملکرد خوبی دارند، اما اگر نیاز به کارکرد در دماهای محیطی بالاتر دارید، ممکن است SR650 V3 کمی برتری داشته باشد.

راهکارهای مدیریتی HPE iLO 6 و Lenovo XClarity

همانطور که HPE از iLO و Dell از iDRAC استفاده می‌کند، Lenovo نیز پلتفرم مدیریتی خود به نام XClarity Controller را دارد. XClarity نیز یک کنترلر مدیریت تعبیه‌شده (BMC) است که قابلیت‌های مشابهی با iLO و iDRAC ارائه می‌دهد: کنسول ریموت، مدیریت پاور، مانیتورینگ سخت‌افزار، به‌روزرسانی فریم‌ور و استقرار سیستم‌عامل. XClarity به خاطر رابط کاربری ساده و کاربرپسند خود شناخته می‌شود و به خوبی با مجموعه نرم‌افزاری XClarity Administrator برای مدیریت چندین سرور ادغام می‌شود.

  • HPE iLO 6: تاکید قوی بر امنیت (Silicon Root of Trust)، امکانات پیشرفته مانیتورینگ و عیب‌یابی، API قوی، اکوسیستم گسترده HPE.
  • Lenovo XClarity Controller: رابط کاربری ساده، تمرکز بر قابلیت اطمینان، خوب با XClarity Administrator، پشتیبانی از استانداردهای صنعتی.

در مقایسه سرور HP DL380 Gen11 با SR650 V3 از نظر مدیریت، باز هم انتخاب تا حد زیادی به ترجیحات تیم IT و نیازهای خاص سازمان بستگی دارد. اگر امنیت سخت‌افزاری اولویت بالایی دارد، iLO 6 ممکن است جذاب‌تر باشد. اگر سادگی رابط کاربری و مدیریت متمرکز از طریق XClarity Administrator برایتان مهم است، لنوو گزینه خوبی است. هر سه پلتفرم مدیریتی (iLO, iDRAC, XClarity) در نسل‌های اخیر خود بسیار توانمند شده‌اند و فاصله عملکردی بین آن‌ها کمتر از گذشته است.

قابلیت‌های ذخیره‌سازی و توسعه‌پذیری در DL380 Gen11

یکی از نقاط قوت همیشگی سری DL380، انعطاف‌پذیری فوق‌العاده آن در زمینه ذخیره‌سازی و توسعه‌پذیری بوده است و نسل یازدهم نیز از این قاعده مستثنی نیست. در دنیای امروز که حجم داده‌ها به سرعت در حال افزایش است و نیاز به پهنای باند بالا برای دسترسی به این داده‌ها وجود دارد، قابلیت‌های ذخیره‌سازی و توسعه‌پذیری یک سرور نقش مهمی در کارایی و طول عمر مفید آن ایفا می‌کنند. DL380 Gen11 با پشتیبانی از جدیدترین استانداردها و ارائه گزینه‌های متنوع، سعی دارد پاسخگوی این نیازها باشد.

پشتیبانی از درایوهای NVMe و فرمت‌های جدید EDSFF

NVMe (Non-Volatile Memory Express) استانداردی است که برای بهره‌گیری کامل از سرعت بالای درایوهای حالت جامد (SSD) طراحی شده است. DL380 Gen11 پشتیبانی گسترده‌ای از درایوهای NVMe U.2 و U.3 ارائه می‌دهد که می‌توانند مستقیما به مادربرد یا از طریق Backplaneهای مخصوص متصل شوند. این امر باعث کاهش تاخیر و افزایش چشمگیر توان عملیاتی (Throughput) نسبت به SSDهای SATA/SAS می‌شود و برای کاربردهایی مانند پایگاه‌های داده، تحلیل آنی داده‌ها و کشینگ بسیار ایده‌آل است.

علاوه بر این، DL380 Gen11 یکی از اولین سرورهای مطرحی است که از فرمت جدید EDSFF (Enterprise & Data Center SSD Form Factor) و به طور خاص E3.S پشتیبانی می‌کند. درایوهای E3.S کوچکتر و بهینه‌تر از نظر حرارتی هستند و امکان دستیابی به تراکم ذخیره‌سازی بسیار بالاتری را در همان فضای ۲U فراهم می‌کنند. این یک گام مهم برای آینده ذخیره‌سازی در مراکز داده است.

اسلات‌های توسعه PCIe 5.0 و آداپتورهای OCP 3.0

همانطور که قبلا اشاره شد، DL380 Gen11 مجهز به اسلات‌های PCIe 5.0 است. این اسلات‌ها نه تنها برای کارت‌های گرافیک یا شتاب‌دهنده‌های دیگر مفید هستند، بلکه برای نصب کنترلرهای RAID پیشرفته، کارت‌های شبکه با سرعت بسیار بالا (۱۰۰Gbps یا ۲۰۰Gbps) و آداپتورهای NVMe نیز کاربرد دارند. پهنای باند دو برابری PCIe 5.0 نسبت به نسل قبل تضمین می‌کند که این کارت‌ها با حداکثر پتانسیل خود کار کنند و گلوگاه ایجاد نکنند. علاوه بر اسلات‌های PCIe استاندارد، پشتیبانی از اسلات OCP 3.0 (Open Compute Project) یک مزیت دیگر است.

آداپتورهای OCP 3.0 به صورت ماژولار طراحی شده‌اند و امکان انتخاب و تعویض آسان کارت شبکه را بدون اشغال کردن یک اسلات PCIe کامل فراهم می‌کنند. این امر انعطاف‌پذیری بیشتری در پیکربندی شبکه به شما می‌دهد و می‌تواند به کاهش هزینه‌ها نیز کمک کند.

چگونگی افزایش ظرفیت سرور در طول زمان (مقیاس پذیری)

یکی از دغدغه‌های اصلی هنگام خرید سرور، اطمینان از قابلیت رشد و تطبیق آن با نیازهای آینده است. DL380 Gen11 از این نظر بسیار خوب طراحی شده است. مقیاس‌پذیری (Scalability) در این سرور از چند جنبه قابل بررسی است:

  • پردازنده: شما می‌توانید با یک پردازنده شروع کنید و در صورت نیاز، پردازنده دوم را بعدا اضافه کنید (البته باید از ابتدا مادربرد مناسب را انتخاب کرده باشید).
  • حافظه: با وجود ۳۲ اسلات DIMM، می‌توانید با مقدار حافظه کمتری شروع کنید و به تدریج با افزایش بار کاری، ماژول‌های بیشتری اضافه نمایید تا به حداکثر ۸ ترابایت برسید.
  • ذخیره‌سازی: شاسی‌های مختلف DL380 Gen11 امکان اضافه کردن درایوهای بیشتر را در آینده فراهم می‌کنند. همچنین می‌توانید با استفاده از کنترلرهای SAS/SATA یا NVMe، ظرفیت یا عملکرد ذخیره‌سازی را ارتقا دهید. امکان اتصال به سیستم‌های ذخیره‌سازی خارجی (مانند SAN یا NAS) نیز وجود دارد.
  • توسعه‌پذیری I/O: با وجود اسلات‌های PCIe 5.0 و OCP 3.0، می‌توانید کارت‌های شبکه سریع‌تر، آداپتورهای Fibre Channel، یا شتاب‌دهنده‌های سخت‌افزاری را در آینده به سیستم اضافه کنید.

این سطح از مقیاس‌پذیری به این معنی است که سرمایه‌گذاری شما روی DL380 Gen11 می‌تواند برای سال‌های طولانی‌تری پاسخگوی نیازهای در حال تغییر کسب‌وکارتان باشد. این یکی از دلایل کلیدی است که در مقایسه سرور HP DL380 Gen11 با سایر گزینه‌ها باید به آن توجه کرد.

مدیریت و امنیت سرور اولویت اصلی HPE

شرکت HPE همواره تاکید ویژه‌ای بر قابلیت‌های مدیریتی و به خصوص امنیت در سرورهای ProLiant خود داشته است. در نسل یازدهم، این تمرکز با معرفی iLO 6 و تقویت ویژگی‌های امنیتی سخت‌افزاری، بیش از پیش نمایان است. در عصری که حملات سایبری و نیاز به مدیریت کارآمد زیرساخت‌ها روز به روز اهمیت بیشتری پیدا می‌کند، این قابلیت‌ها می‌توانند تفاوت قابل توجهی در هزینه کل مالکیت (TCO) و پایداری عملیاتی ایجاد کنند. بیایید نگاهی دقیق‌تر به این جنبه‌های مهم در DL380 Gen11 بیندازیم.

آشنایی با امکانات پیشرفته HPE iLO 6

HPE iLO (Integrated Lights-Out) مغز متفکر مدیریت سرورهای ProLiant است. iLO 6 که در DL380 Gen11 به کار رفته، مجموعه‌ای از قابلیت‌های پیشرفته را ارائه می‌دهد:

  • مدیریت از راه دور کامل: دسترسی به کنسول سرور (حتی قبل از بوت شدن سیستم‌عامل)، کنترل پاور، اتصال مدیا مجازی (Virtual Media) برای نصب سیستم‌عامل یا نرم‌افزار از راه دور.
  • مانیتورینگ سلامت: نظارت مستمر بر وضعیت تمام قطعات سخت‌افزاری (پردازنده، حافظه، فن‌ها، پاور، دما و…) و ارسال هشدار در صورت بروز مشکل.
  • مدیریت فریم‌ور و نرم‌افزار: امکان به‌روزرسانی آسان و ایمن فریم‌ور سرور و بایوس از طریق رابط وب iLO یا ابزارهای مدیریتی HPE.
  • امنیت پیشرفته: ویژگی‌هایی مانند Silicon Root of Trust، Secure Boot، Secure Start، و Server Configuration Lock که در بخش بعدی بیشتر توضیح داده می‌شوند.
  • API و اتوماسیون: پشتیبانی قوی از استانداردهایی مانند Redfish API که امکان اتوماسیون وظایف مدیریتی و ادغام با ابزارهای DevOps را فراهم می‌کند.
  • گزارش‌گیری و لاگ: ثبت دقیق وقایع سیستم و ارائه گزارش‌های جامع برای عیب‌یابی و تحلیل.
  • یکپارچگی با HPE OneView و GreenLake: برای مدیریت متمرکز زیرساخت‌های بزرگتر و بهره‌گیری از مدل‌های مصرفی مبتنی بر ابر.

iLO 6 با رابط کاربری بازطراحی شده و بهبود عملکرد، تجربه مدیریتی روان‌تر و کارآمدتری را نسبت به نسل‌های قبلی ارائه می‌دهد.

رویکرد HPE به امنیت با Silicon Root of Trust

شاید برجسته‌ترین ویژگی امنیتی سرورهای مدرن HPE، فناوری Silicon Root of Trust باشد. این یک رویکرد امنیتی است که از همان ابتدای ساخت تراشه iLO آغاز می‌شود. به طور خلاصه، یک اثر انگشت دیجیتال غیرقابل تغییر در سیلیکون تراشه iLO حک می‌شود. هنگام بوت شدن سرور، iLO ابتدا فریم‌ور خود را با این اثر انگشت مطابقت می‌دهد تا از عدم دستکاری آن اطمینان حاصل کند. سپس، فریم‌ور iLO، بایوس (UEFI) سیستم را اعتبارسنجی می‌کند. در ادامه، بایوس، فریم‌ور سایر قطعات مهم مانند کارت شبکه و کنترلر ذخیره‌سازی را بررسی می‌کند. این زنجیره اعتماد (Chain of Trust) تضمین می‌کند که تنها فریم‌ورهای معتبر و دستکاری نشده روی سرور اجرا می‌شوند.

اگر هرگونه دستکاری در فریم‌ور تشخیص داده شود، iLO می‌تواند از بوت شدن سرور جلوگیری کرده یا به حالت بازیابی خودکار (Automatic Recovery) برود و آخرین نسخه سالم فریم‌ور را بازگرداند. این سطح از امنیت سخت‌افزاری، دفاع قدرتمندی در برابر حملات سطح پایین (مانند روت‌کیت‌ها یا بدافزارهای بایوس) ایجاد می‌کند که ابزارهای امنیتی نرم‌افزاری قادر به شناسایی آن‌ها نیستند. این ویژگی، مقایسه سرور HP DL380 Gen11 را از منظر امنیتی بسیار برجسته می‌کند.

مقایسه ویژگی‌های امنیتی با رقبای اصلی

در حالی که HPE با Silicon Root of Trust پیشگام بوده است، رقبا نیز بیکار ننشسته‌اند و راهکارهای امنیتی خود را تقویت کرده‌اند.

  • Dell PowerEdge: از ویژگی‌هایی مانند Secure Boot، Signed Firmware، Secured Component Verification (برای اطمینان از اصالت قطعات)، و iDRAC Secure Enterprise Key Manager بهره می‌برد. Dell نیز یک زنجیره اعتماد ایجاد می‌کند، اما ممکن است پیاده‌سازی آن کمی با رویکرد HPE متفاوت باشد.
  • Lenovo ThinkSystem: از Lenovo ThinkShield Security استفاده می‌کند که شامل Secure Boot، Platform Firmware Resiliency (PFR) با Root of Trust سخت‌افزاری (اغلب مبتنی بر FPGA) و TPM 2.0 است.

در جدول زیر برخی ویژگی‌های کلیدی مقایسه شده‌اند:

ویژگی امنیتیHP ProLiant (iLO 6)Dell PowerEdge (iDRAC 9)Lenovo ThinkSystem (XCC)
Root of Trust سخت‌افزاریSilicon Root of Trust (در iLO)بله (جزئیات پیاده‌سازی متفاوت)بله (اغلب مبتنی بر PFR/FPGA)
اعتبارسنجی فریم‌ور (iLO, BIOS, Option ROMs) جامعجامعجامع
بازیابی خودکار فریم‌وربله (Automatic Secure Recovery)بله (BIOS/iDRAC Recovery) (PFR) بله
قفل پیکربندی سروربله (Server Configuration Lock)بله (System Lockdown) (System Lockdown) بله
ماژول TPMTPM 1.2/2.0 (استاندارد یا اختیاری)TPM 1.2/2.0 (استاندارد یا اختیاری) (استاندارد یا اختیاری) TPM 1.2/2.0
پاک کردن امن داده‌هابله (One-button Secure Erase) (System Erase) بلهبله (Secure Wipe)

همانطور که می‌بینید، هر سه برند راهکارهای امنیتی قوی ارائه می‌دهند. با این حال، پیاده‌سازی Silicon Root of Trust توسط HPE به عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از خود تراشه iLO، اغلب به عنوان یک مزیت منحصر به فرد و یکپارچه‌تر تلقی می‌شود. انتخاب نهایی به ارزیابی دقیق ریسک و سیاست‌های امنیتی سازمان شما بستگی دارد.

بررسی عملکرد DL380 Gen11 در کاربردهای مختلف

یک سرور همه‌کاره مانند DL380 Gen11 باید بتواند در طیف وسیعی از سناریوها و بارهای کاری، عملکرد قابل قبولی ارائه دهد. از مجازی‌سازی گرفته تا پایگاه‌های داده سنگین و حتی کاربردهای نوظهور هوش مصنوعی، این سرور با تکیه بر پردازنده‌های قدرتمند، حافظه سریع و گزینه‌های ذخیره‌سازی متنوع، ادعای پاسخگویی به این نیازها را دارد. در این بخش، به بررسی عملکرد بالقوه DL380 Gen11 در چند کاربرد مهم می‌پردازیم. این بخش از مقایسه سرور HP DL380 Gen11 به شما کمک می‌کند تا تناسب این سرور با نیازهای خاص خود را بهتر ارزیابی کنید.

کارایی در محیط‌های مجازی‌سازی و پردازش ابری

مجازی‌سازی (Virtualization) یکی از رایج‌ترین کاربردها برای سرورهای رده DL380 است. توانایی اجرای تعداد زیادی ماشین مجازی (VM) روی یک سخت‌افزار فیزیکی واحد، بهره‌وری منابع را به شدت افزایش می‌دهد. DL380 Gen11 با پشتیبانی از حداکثر ۱۲۸ هسته پردازشی (در مدل دو سوکته با پردازنده‌های ۶۴ هسته‌ای) و تا ۸ ترابایت حافظه DDR5، یک پلتفرم ایده‌آل برای مجازی‌سازی در مقیاس بزرگ است. پهنای باند بالای حافظه DDR5 و افزایش تعداد هسته‌ها به این معنی است که می‌توانید تراکم VM بیشتری را بدون افت عملکرد قابل توجه داشته باشید. همچنین، پشتیبانی از درایوهای NVMe پرسرعت برای ذخیره‌سازی داده‌های VMها و قابلیت‌های شبکه پیشرفته (مانند کارت‌های ۲۵/۵۰/۱۰۰ گیگابیتی) تضمین می‌کند که گلوگاه‌های I/O به حداقل برسند. این سرور با پلتفرم‌های مجازی‌سازی محبوب مانند VMware vSphere، Microsoft Hyper-V و KVM سازگاری کامل دارد.

برای محیط‌های پردازش ابری خصوصی (Private Cloud) یا زیرساخت‌های ترکیبی (Hybrid Cloud)، DL380 Gen11 به لطف مدیریت قوی iLO 6 و ادغام با ابزارهایی مانند HPE OneView و پلتفرم GreenLake، یک انتخاب عالی محسوب می‌شود.

توانایی اجرای بارهای کاری سنگین مانند پایگاه داده و تحلیل داده

پایگاه‌های داده، به خصوص سیستم‌های مدیریت پایگاه داده رابطه‌ای (RDBMS) مانند SQL Server، Oracle یا PostgreSQL، و همچنین پایگاه‌های داده NoSQL، اغلب نیاز به توان پردازشی بالا، حافظه زیاد و I/O سریع دارند. DL380 Gen11 با پردازنده‌های قدرتمند Xeon Scalable که دارای حافظه کش L3 بزرگ هستند، می‌تواند کوئری‌های پیچیده را به سرعت پردازش کند. ظرفیت بالای حافظه DDR5 (تا ۸ ترابایت) امکان نگهداری بخش بزرگی از پایگاه داده در حافظه (In-memory) را فراهم می‌کند که سرعت دسترسی را به شدت افزایش می‌دهد. مهم‌تر از همه، قابلیت استفاده از تعداد زیادی درایو NVMe پرسرعت، گلوگاه اصلی بسیاری از سیستم‌های پایگاه داده یعنی I/O دیسک را برطرف می‌کند. برای تحلیل داده‌های حجیم (Big Data Analytics) با استفاده از پلتفرم‌هایی مانند Apache Spark یا Hadoop، ترکیب هسته‌های پردازشی زیاد، حافظه فراوان و ذخیره‌سازی سریع، DL380 Gen11 را به گزینه‌ای توانمند تبدیل می‌کند.

این سرور می‌تواند هم به عنوان نود پردازشی و هم نود ذخیره‌سازی در کلاسترهای تحلیل داده به خوبی عمل کند.

مناسب بودن برای کاربردهای نوین مانند هوش مصنوعی

هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) به سرعت در حال تبدیل شدن به بارهای کاری مهم در بسیاری از سازمان‌ها هستند. اگرچه سرورهای اختصاصی GPU ممکن است برای آموزش مدل‌های بسیار بزرگ مناسب‌تر باشند، DL380 Gen11 نیز می‌تواند نقش مهمی در زیرساخت AI/ML ایفا کند، به خصوص برای وظایف استنتاج (Inference) یا آموزش مدل‌های کوچکتر. پشتیبانی پردازنده‌های جدید Intel Xeon از دستورالعمل‌های AMX (Advanced Matrix Extensions) می‌تواند عملکرد بارهای کاری AI را به طور قابل توجهی تسریع کند. همچنین، امکان نصب تعداد محدودی کارت شتاب‌دهنده (GPU یا FPGA) در اسلات‌های PCIe 5.0 وجود دارد. برای مثال، می‌توان از GPUهایی مانند NVIDIA L4 یا L40 برای تسریع وظایف استنتاج استفاده کرد. ترکیب پردازنده‌های قوی، حافظه سریع و ذخیره‌سازی NVMe، این سرور را برای پیش‌پردازش داده‌ها (Data Preprocessing) در پایپ‌لاین‌های AI/ML نیز مناسب می‌سازد.

بنابراین، DL380 Gen11 می‌تواند به عنوان یک سرور چندمنظوره قدرتمند در اکوسیستم هوش مصنوعی سازمان شما عمل کند. مقایسه سرور HP DL380 Gen11 در این زمینه نشان می‌دهد که این سرور یک پلتفرم انعطاف‌پذیر برای شروع یا توسعه قابلیت‌های AI است.

نقاط قوت اصلی HP ProLiant DL380 Gen11

بر اساس بررسی‌های انجام شده، می‌توان نقاط قوت کلیدی زیر را برای DL380 Gen11 برشمرد:

  • امنیت پیشرو: فناوری Silicon Root of Trust و مجموعه قابلیت‌های امنیتی iLO 6، یک مزیت رقابتی قابل توجه در حفاظت از زیرساخت شما در برابر تهدیدات پیشرفته است.
  • انعطاف‌پذیری و مقیاس‌پذیری بالا: گزینه‌های متنوع شاسی، پشتیبانی از آخرین استانداردها (DDR5, PCIe 5.0, NVMe, EDSFF)، و قابلیت ارتقا در آینده، این سرور را برای طیف وسیعی از نیازها و رشد آتی مناسب می‌سازد.
  • مدیریت کارآمد: پلتفرم iLO 6 ابزارهای قدرتمند و جامعی برای مدیریت، مانیتورینگ و اتوماسیون فراهم می‌کند و به خوبی با اکوسیستم مدیریتی HPE ادغام می‌شود.
  • عملکرد قوی: پشتیبانی از جدیدترین پردازنده‌های Intel Xeon و حافظه DDR5، عملکرد بالایی را برای اکثر بارهای کاری سازمانی تضمین می‌کند.
  • اکوسیستم بالغ و پشتیبانی گسترده: سری DL380 سابقه‌ای طولانی دارد و از پشتیبانی قوی نرم‌افزاری، درایوری و خدماتی توسط HPE و شرکای آن برخوردار است.

این نقاط قوت، DL380 Gen11 را به یک انتخاب بسیار قابل تامل در مقایسه سرور HP DL380 Gen11 تبدیل می‌کند.

موارد قابل توجه هنگام انتخاب بین DL380 G11 و رقبا

هنگام تصمیم‌گیری نهایی بین DL380 Gen11، PowerEdge R760 و ThinkSystem SR650 V3، به این موارد توجه کنید:

  • اولویت‌های امنیتی: اگر امنیت سخت‌افزاری و زنجیره اعتماد از بوت اولویت اصلی شماست، DL380 Gen11 با Silicon Root of Trust بسیار جذاب است.
  • پلتفرم مدیریتی: ترجیح تیم IT شما بین iLO، iDRAC و XClarity چیست؟ آیا تجربه قبلی با یکی از این پلتفرم‌ها دارید؟ آیا نیاز به ادغام با ابزارهای مدیریتی خاصی دارید؟
  • نیازهای خاص ذخیره‌سازی: آیا به حداکثر تعداد درایو LFF/SFF نیاز دارید؟ آیا فرمت EDSFF برایتان مهم است؟ گزینه‌های بوت سیستم‌عامل کدامند؟ معماری ذخیره‌سازی هر مدل را با نیاز خود مقایسه کنید.
  • قیمت و هزینه کل مالکیت (TCO): قیمت اولیه تنها بخشی از هزینه است. مصرف انرژی، هزینه‌های لایسنس نرم‌افزار مدیریت، و هزینه‌های پشتیبانی را نیز در نظر بگیرید. قیمت‌ها می‌توانند بسته به پیکربندی و تخفیف‌ها متفاوت باشند.
  • شرایط محیطی مرکز داده: اگر محدودیت‌هایی در خنک‌سازی دارید، قابلیت کارکرد در دماهای بالاتر محیطی (مانند آنچه Lenovo ارائه می‌دهد) ممکن است مهم باشد.
  • روابط با فروشنده و پشتیبانی: سطح پشتیبانی و خدمات پس از فروش ارائه شده توسط هر برند در منطقه شما چگونه است؟

نتیجه‌گیری بر اساس نیازهای سازمانی مختلف

حرف آخر اینکه:

  • برای سازمان‌هایی که امنیت اولویت مطلق است و به دنبال یک پلتفرم مدیریتی یکپارچه و قوی هستند، HP ProLiant DL380 Gen11 یک انتخاب عالی و شاید بهترین گزینه باشد.
  • برای سازمان‌هایی که به دنبال انعطاف‌پذیری بالا در ذخیره‌سازی NVMe و اکوسیستم مدیریتی بالغ Dell OpenManage هستند، Dell PowerEdge R760 یک رقیب بسیار جدی و توانمند است.
  • برای سازمان‌هایی که قابلیت اطمینان بالا (به خصوص در شرایط محیطی چالش‌برانگیز) و سادگی مدیریت از طریق XClarity را ارج می‌نهند، Lenovo ThinkSystem SR650 V3 گزینه‌ای بسیار قابل تامل است.

در نهایت، توصیه من این است که نیازهای دقیق فنی و تجاری خود را مشخص کنید، عملکرد هر مدل را در بارهای کاری نمونه خود (در صورت امکان) ارزیابی نمایید و سپس با در نظر گرفتن بودجه و اولویت‌ها، آگاهانه تصمیم بگیرید. مقایسه سرور HP DL380 Gen11 نشان داد که این سرور همچنان یک مدعی قدرتمند در بازار است، اما شناخت دقیق رقبا برای یک انتخاب بهینه ضروری است.

سوالات متداول

  1. سرور HP ProLiant DL380 Gen11 برای چه کاربردهایی مناسب‌تر است؟

این سرور بسیار همه‌کاره است و برای مجازی‌سازی، پایگاه داده، تحلیل داده، زیرساخت دسکتاپ مجازی (VDI)، وب هاستینگ، و حتی برخی کاربردهای هوش مصنوعی مناسب است. انعطاف‌پذیری بالا در پیکربندی آن را برای طیف وسیعی از نیازها ایده‌آل می‌کند.

  1. تفاوت اصلی بین iLO 6 و iDRAC 9 چیست؟

هر دو پلتفرم‌های مدیریت سرور قدرتمندی هستند. تفاوت اصلی در رویکرد امنیتی (تاکید بیشتر iLO بر Silicon Root of Trust) و اکوسیستم مدیریتی اطراف آن‌ها (HPE OneView/GreenLake در مقابل Dell OpenManage) است. رابط کاربری و برخی ویژگی‌های خاص نیز ممکن است متفاوت باشد.

  1. حداکثر تعداد GPU قابل نصب در DL380 Gen11 چقدر است؟

این بستگی به نوع GPU و پیکربندی رایزر کارت دارد، اما معمولا می‌توان تعداد محدودی (مثلا ۲ تا ۴) GPU با ارتفاع کامل یا تعداد بیشتری GPU با ارتفاع نیمه را نصب کرد. این سرور برای محاسبات GPU سنگین طراحی نشده، اما برای شتاب‌دهی برخی بارها مناسب است.

تمرکز دارد.

  1. تفاوت بین اسلات PCIe 5.0 و OCP 3.0 چیست؟

PCIe 5.0 یک استاندارد گذرگاه پرسرعت برای اتصال انواع کارت‌های توسعه است. OCP 3.0 یک فرم فاکتور ماژولار است که به طور خاص برای کارت‌های شبکه طراحی شده و امکان نصب یا تعویض آسان‌تر آن‌ها را بدون اشغال اسلات PCIe کامل فراهم می‌کند. DL380 Gen11 از هر دو پشتیبانی می‌کند.

  1. آیا DL380 Gen11 گزینه خوبی برای کسب‌وکارهای کوچک است؟

DL380 Gen11 یک سرور بسیار قدرتمند است و ممکن است برای نیازهای بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک بیش از حد نیاز (Overkill) باشد. کسب‌وکارهای کوچک‌تر ممکن است مدل‌های پایین‌تر سری ProLiant مانند DL320 یا سرورهای (Tower) را مناسب‌تر بیابند. با این حال، اگر یک کسب‌وکار کوچک نیازهای پردازشی یا ذخیره‌سازی بالایی دارد یا برنامه‌ای برای رشد سریع دارد، DL380 Gen11 می‌تواند یک سرمایه‌گذاری خوب باشد.

نتیجه‌گیری

انتخاب سرور مناسب، سنگ بنای یک زیرساخت IT پایدار و کارآمد است. مقایسه سرور HP DL380 Gen11 با رقبای مطرح نشان داد که این سرور با تکیه بر امنیت پیشرفته، انعطاف‌پذیری بالا و عملکرد قوی، همچنان یکی از بهترین گزینه‌های موجود در بازار سرورهای ۲U دو سوکته است. با این حال، Dell PowerEdge R760 و Lenovo ThinkSystem SR650 V3 نیز رقبای بسیار شایسته‌ای هستند که هر کدام نقاط قوت خاص خود را دارند.

امیدوارم این تحلیل عمیق و مقایسه‌ای، به شما در درک بهتر قابلیت‌ها و تفاوت‌های این سرورها کمک کرده باشد تا بتوانید تصمیمی آگاهانه و متناسب با نیازهای منحصر به فرد سازمان خود بگیرید.

برای خرید سرور استوک HP، به صفحه اصلی ما مراجعه کنید. ما به عنوان یکی از مراجع تخصصی در زمینه سرور و تجهیزات شبکه، همواره در تلاش است تا به‌روزترین و دقیق‌ترین اطلاعات را در اختیار شما قرار دهد. از اینکه تا پایان این مقاله با فروش سرور های استوک همراه بودید، سپاسگزاریم.

 

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.