حافظه ROM چیست؟ | تفاوت حافظه ROM (رام) با RAM (رم)

کامپیوترها، موبایل ها و دیگر وسایل الکترونیکی برای انجام خیلی از کارها از قطعات گوناگونی استفاده می‌کنند. یکی از بخش‌های اصلی در این دستگاه‌ها، بخشی به نام حافظه است. حافظه‌ها انواع مختلفی دارند و هرکدام وظیفه مشخصی را انجام می‌دهند. دو نوع معروف از این حافظه‌ها، رم (RAM) و رام (ROM) هستند. شاید در ابتدا فکر کنید که این دو فقط از نظر نام شبیه به هم هستند اما در واقع کاربردهای آن‌ها کاملا متفاوت است.

حتی این سوال ممکن است پیش بیاید که چرا این دو نوع حافظه در یک دستگاه وجود دارند و چه نیازی به استفاده از هر دو است؟ رم جایی است که اطلاعات به صورت موقت ذخیره می‌شوند و فقط زمانی که دستگاه روشن است، کار می‌کند. اما رام اطلاعاتی را ذخیره می‌کند که تغییر نمی‌کنند و همیشه ثابت هستند. این دو نوع حافظه به دستگاه‌ها اجازه می‌دهند که هم اطلاعات موقت را به سرعت پردازش کنند و هم داده‌های ثابت و ضروری را برای عملکرد پایدار نگه دارند.

تعریف حافظه ROM و نقش آن

حافظه ROM که مخفف عبارت “Read-Only Memory” است، نوعی حافظه است که اطلاعات ذخیره شده در آن به صورت عادی قابل تغییر نیست. این موضوع ممکن است این سوال را ایجاد کند که چرا باید حافظه‌ای وجود داشته باشد که فقط برای خواندن اطلاعات طراحی شده است؟ برای پاسخ به این پرسش، باید عملکرد این نوع حافظه را بهتر بشناسیم.

در دستگاه‌های الکترونیکی، تراشه‌هایی وجود دارند که اطلاعات بسیار مهم و پایه ای را نگهداری می‌کنند. این داده‌ها معمولا در زمان تولید دستگاه توسط سازنده روی حافظه قرار می‌گیرند و کاربران نمی‌توانند آن‌ها را پاک یا ویرایش کنند. به‌عنوان مثال در بسیاری از دستگاه‌ها، اطلاعاتی که برای روشن شدن اولیه، بررسی قطعات اصلی و شروع به کار سیستم لازم است، در این حافظه ذخیره می‌شود. در کامپیوترها، داده‌های مربوط به BIOS یکی از شناخته شده ترین نمونه‌های استفاده از ROM است.

البته امکان تغییر در حافظه ROM  نیز فراهم است. بعضی از انواع آن مثل EPROM و EEPROM این قابلیت را دارند که اطلاعات ذخیره شده روی آن‌ها پاک شوند و داده‌های جدید جایگزین شوند. این کار معمولا از طریق تابش نور فرابنفش یا استفاده از جریان الکتریکی انجام می‌شود. با این حال چنین تغییراتی در شرایط عادی برای کاربر معمولی میسر نیست و بیشتر در موارد خاص انجام می‌شود. به همین دلیل این نوع حافظه به‌عنوان بخشی شناخته می‌شود که اغلب داده‌های ثابت و تغییرناپذیر دارد. طراحی حافظه رام به‌گونه‌ای است که اطلاعات آن برای مدت طولانی و حتی تا پایان عمر دستگاه باقی بماند و در طول این مدت، تنها وظیفه خواندن اطلاعات را انجام دهد.

اگر به دنبال خرید سرور استوک و دست دوم با بهترین کیفیت هستید، فروشگاه ماهان شبکه ایرانیان آماده ارائه خدمات به شماست. جهت کسب اطلاعات بیشتر، می‌توانید با شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ تماس بگیرید.

حافظه RAM (رم) چیست؟

حافظه رم یا نوعی فضای ذخیره سازی موقت برای اطلاعات است. ویژگی اصلی رم این است که پردازنده می‌تواند به هر بخش از آن در زمانی تقریبا برابر دسترسی داشته باشد که این موضوع سرعت پردازش را بسیار افزایش می‌دهد.  حافظه رم به صورت موقتی داده‌ها را نگه می‌دارد و به این معنی است که اگر دستگاه خاموش شود اطلاعات ذخیره شده در رم نیز از بین می‌روند.

وجود رم در دستگاه‌ها به این دلیل است که پردازنده بتواند سریع تر به داده‌هایی که نیاز دارد، دسترسی پیدا کند. اگر پردازنده مجبور باشد همه اطلاعات را از حافظه دائمی مانند هارد دیسک یا SSD بخواند، سرعت کار به‌شدت کاهش پیدا می‌کند؛ زیرا این نوع حافظه‌ها سرعت کمتری نسبت به رم دارند. به همین دلیل، رم به‌عنوان واسطه‌ای بین پردازنده و حافظه اصلی عمل می‌کند. زمانی که کاربر برنامه‌ای را اجرا می‌کند یا داده‌ای را نیاز دارد، اطلاعات فعال آن برنامه در رم ذخیره می‌شود تا پردازش‌ها سریع‌تر انجام شوند و نیازی به مراجعه مداوم به حافظه اصلی نباشد.

در کامپیوترها و لپ تاپ ها نیز هرچه ظرفیت رم بیشتر باشد، نرم‌افزارهای پیچیده‌تر یا پردازش‌های سنگین‌تری می‌توانند بدون کاهش سرعت انجام شوند. اگر مقدار رم کم باشد هنگام اجرای برنامه‌های سنگین، دستگاه دچار کندی می‌شود؛ چرا که مجبور است به طور مداوم داده‌ها را از حافظه اصلی بخواند یا جایگزین کند.

تفاوت حافظه ROM با RAM (رم) چیست؟

ROM و RAM دو نوع حافظه هستند که تفاوت‌های مهمی دارند:

– رم اطلاعات را به صورت موقت نگه می‌دارد و وقتی دستگاه خاموش شود، تمام داده‌های آن پاک می‌شود. اما رام اطلاعات را به صورت دائمی ذخیره می‌کند و حتی در صورت قطع برق هم داده‌هایش از بین نمی‌رود.

– در رم، اطلاعات به طور مداوم تغییر می‌کنند؛ مثلا وقتی برنامه ای باز می‌شود یا پردازشی انجام می‌گیرد، داده‌های جدید وارد رم می‌شوند. اما در رام، اطلاعات معمولا یک بار توسط سازنده ثبت می‌شود و تغییر آن به سادگی ممکن نیست.

– رام بیشتر در زمان روشن شدن دستگاه استفاده می‌شود؛ مثلا برای اجرای بخش‌های اولیه سیستم. اما رم زمانی فعال می‌شود که سیستم‌عامل اجرا شده و کاربر شروع به استفاده از برنامه‌ها می‌کند.

– از نظر حجم، رم به طور معمول ظرفیت بیشتری نسبت به رام دارد. برای مثال رایانه‌ها اغلب ۸ یا ۱۶ گیگابایت رم دارند، درحالی‌که حجم رام معمولا چند مگابایت است.

–  سرعت رم بسیار بالاست و برای اجرای سریع برنامه‌ها ضروری است، اما رام سرعت کمتری دارد و بیشتر برای ذخیره اطلاعات ثابت استفاده می‌شود.

استفاده از حافظه rom چه معایبی دارد؟

حافظه ROM جنبه‌هایی دارد که ممکن است در برخی شرایط نکته منفی تلقی شوند. در ادامه به چند مورد اشاره می‌شود:

• سختی در تغییر اطلاعات و داده‌ها: یکی از شناخته ترین مسائل مربوط به ROM این است که داده‌ها یا برنامه‌های آن برای کاربر معمولی غیرقابل تغییر است. اگر افراد بخواهند بخشی از اطلاعات اولیه را عوض کنند، در بیشتر مواقع راهی برای آن ندارند. این ویژگی برای امنیت در بعضی سناریوها مفید است اما در جاهایی که نیاز به ویرایش دائمی داده وجود دارد، مشکل ساز خواهد شد.
• پاک کردن دشوار و وقت گیر: در نمونه‌های EPROM باید با اشعه فرابنفش داده‌ها پاک شود و در نوع EEPROM هم باید از جریان الکتریکی ویژه‌ای بهره برد. این روش‌ها نسبت به پاک کردن و نوشتن در رم، بسیار کند و پرهزینه‌ هستند. همچنین گاهی نیاز به ابزارهای تخصصی هست که در دسترس کاربر عادی نخواهد بود.
• محدودیت در ظرفیت: در بیشتر دستگاه‌ها نمی‌توان فضای ROM را افزایش داد یا تراشه را عوض کرد. حجم کلی این قطعه را تولید کننده مشخص کرده و برای کاربرد اصلی کافی است. اگر هم به هر دلیلی لازم باشد داده بیشتری در همان بخش نگهداری شود، شرایط چندان ساده نخواهد بود.
• هزینه ساخت بالا: تولید ROM در حجم بالا مقرون به ‌صرفه نیست. زمانی که سازندگان نیاز به ذخیره برخی داده‌های پایدار و دارای حجم متوسط داشته باشند، مجبورند انواع خاصی از حافظه را تولید کنند. این هزینه ممکن است بالاتر از ذخیره داده روی رسانه‌های قابل بازنویسی باشد.
• مشکل در بروزرسانی اطلاعات: اگر دستگاهی در بستر خود نیازمند تغییرات پیوسته در اطلاعات حیاتی باشد، حافظه ROM گزینه ایده‌آلی نیست. چرا که هر بار باید فرایند پاک‌کردن کامل و نوشتن مجدد صورت بگیرد که اصلا راحت یا سریع نیست.

آیا اطلاعات داخل rom قابل تغییر هستند؟

حافظه ROM که به معنای “فقط خواندنی” است، به این دلیل نام گذاری شده که اطلاعات ذخیره شده در آن به طور معمول توسط کاربر تغییر پذیر نیست. البته این موضوع به نوع ROM بستگی دارد و در برخی مدل‌ها، امکان حذف یا جایگزینی داده‌ها وجود دارد، اما این کار ساده نیست و نیاز به ابزارها و دانش تخصصی دارد. در مدل‌های قدیمی تر، اطلاعات هنگام ساخت تراشه ثبت می شد و دیگر قابل تغییر نبود. اگر خطایی در داده‌ها وجود داشت تنها راهه حل، تولید دوباره تراشه بود. در نوع PROM، تراشه‌ها به صورت خام تولید می‌شوند و سازنده دستگاه می‌تواند یکبار آن را برنامه ریزی کند، اما پس از آن دیگر قابل پاک کردن نیست.

EPROM نیز مدلی است که اطلاعات از طریق اشعه فرابنفش پاک می‌شود و امکان برنامه ریزی مجدد وجود دارد، اما این فرایند زمان بر است و به تجهیزات خاص نیاز دارد. در نوع EEPROM، داده‌ها از طریق جریان الکتریکی حذف یا جایگزین می‌شوند و این مدل در بسیاری از دستگاه‌های مدرن مانند بایوس کامپیوترها، استفاده می‌شود. با این حال، حتی در این مدل هم تغییر اطلاعات برای کاربران عادی ساده نیست. به همین دلیل، ROM گزینه‌ای مناسب برای ذخیره اطلاعاتی است که باید ثابت و بدون تغییر باقی بمانند.

آیا اطلاعات داخل rom برای همیشه در دستگاه باقی می مانند؟

حافظه ROM به این دلیل معروف است که اطلاعات آن حتی پس از خاموش شدن دستگاه حفظ می‌شوند. این ویژگی باعث می‌شود اطلاعات مهم از بین نروند. شاید این سوال ایجاد شود که آیا داده‌های ذخیره شده در ROM همیشه در همان حالت باقی می‌مانند؟ در شرایط عادی، بله. تا زمانی که تراشه سالم باشد و کسی اقدام‌های پیچیده‌ای مثل پاک سازی از طریق اشعه فرابنفش یا ارسال دستورات الکتریکی انجام ندهد، اطلاعات تغییر نمی‌کنند. بنابراین، اگر مشکلی برای تراشه پیش نیاید، داده‌ها می‌توانند برای سال‌های طولانی باقی بمانند. البته باید توجه داشت که آسیب‌های فیزیکی یا خرابی قطعات می‌تواند باعث از بین رفتن داده‌ها شود. با این حال، تراشه‌های ROM طوری طراحی می‌شوند که بتوانند اطلاعات را در بازه زمانی طولانی نگه دارند.

برای خرید و گرفتن مشاوره در زمینه سرور استوک HP و تجهیزات جانبی آنها به صورت دست دوم می توانید با کارشناسان شرکت ماهان شبکه ایرانیان از طریق  شماره ۰۲۱۹۱۰۰۸۴۱۳ در تماس باشید.

جمع بندی

رم (RAM) و رام (ROM) دو نوع حافظه متفاوت هستند که هرکدام وظایف خاص خود را دارند. حافظه ROM (رام) حافظه‌ای دائمی است که اطلاعات مهم و اساسی سیستم، مانند داده‌های مورد نیاز برای روشن‌شدن دستگاه (مثل بایوس)، در آن ذخیره می‌شود. این اطلاعات حتی اگر برق دستگاه قطع شود یا باتری خالی شود. رام برای ذخیره داده‌هایی استفاده می‌شود که نیاز به تغییر یا ویرایش مداوم ندارند و به صورت پایدار باقی می‌مانند. از طرف دیگر RAM (رم) حافظه‌ای است که به صورت موقتی داده‌هایی را که در حال پردازش هستند ذخیره می‌کند. این نوع حافظه فقط تا زمانی که دستگاه روشن است اطلاعات را نگه می‌دارد و با خاموش‌شدن دستگاه، تمام داده‌های آن پاک می‌شوند. همین ویژگی باعث می‌شود رم بتواند سرعت بالایی در دسترسی و پردازش اطلاعات ارائه دهد و برای اجرای برنامه‌ها بسیار کارآمد باشد.

سوالات متداول

۱)  آیا می توان ظرفیت حافظه ROM را افزایش داد؟

خیر، معمولا اندازه حافظه ROM توسط سازنده دستگاه مشخص می‌شود و امکان تغییر یا افزایش آن وجود ندارد. اگر کسی به فضای بیشتری برای ذخیره اطلاعات دائمی نیاز داشته باشد، بهتر است از گزینه‌هایی مثل هارد دیسک یا SSD استفاده کند.

۲) آیا ROM برای ذخیره اطلاعات شخصی مناسب است؟

برای نگهداری اطلاعات شخصی، بهتر است از حافظه‌هایی مثل هارد داخلی، SSD  یا کارت حافظه استفاده شود. این نوع حافظه‌ها دسترسی راحت تری به داده‌ها دارند و مدیریت آن‌ها برای کاربر آسان تر است. ROM به دلیل ساختارش، برای ذخیره اطلاعات خصوصی طراحی نشده است.

۳) اگر رم یا رام خراب شود، ممکن است دستگاه از کار بیوفتد؟

اگر رم خراب شود، دستگاه نمی‌تواند برنامه‌ها را اجرا کند و ممکن است روشن نشود، چون رم برای ذخیره موقت اطلاعات ضروری است. از طرف دیگر، اگر رام آسیب ببیند، فرایند روشن شدن دستگاه مختل می‌شود و ممکن است دستگاه به هیچ وجه بالا نیاید. بنابراین، سالم بودن هر دو حافظه برای عملکرد درست دستگاه ضروری است.